ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ..ΔΕΝ ΜΑΣ ΑΦΗΣΕ ΠΟΤΕ

 

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας  είχε θέσει ως στόχο την εξάλειψη της  φυματίωσης ως το 2030, 

το 2020 παρατηρήθηκε, στο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19 και για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, αύξηση των θανάτων από φυματίωση διεθνώς, σε πληθυσμούς που ζουν κάτω από δυσμενείς συνθήκες, με ελλιπή υγιεινή και δυσκολίες πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, τo 2021, περίπου 10,6 εκατομμύρια άνθρωποι νόσησαν από φυματίωση, με το

 10% εξ αυτών να είναι παιδιά.

Στον αντίποδα, ενθαρρυντικό στοιχείο αποτελούν τα νέα βραχύτερα θεραπευτικά σχήματα που εγκρίθηκαν πρόσφατα, τόσο για τη λανθάνουσα, όσο και για την ενεργό φυματίωση.

Γιατί αυτή η ημερομηνία

Στις 24 Μαρτίου του 1882, κοινοποιείται σε συνέδριο του Βερολίνου από τον Ρόμπερτ Κωχ ότι για τη νόσο ευθύνεται το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης ή  Mycobacterium..tuberculosis (γνωστό και ως «Βάκιλος του Κωχ»). 

Όπως ο ίδιος είχε δηλώσει τότε, στο μέλλον η καταπολέμηση αυτής της φοβερής μάστιγας της ανθρωπότητας θα πάψει να προσανατολίζεται σε κάτι το απροσδιόριστο, αλλά θα εστιάσει σ ένα συγκεκριμένο παράσιτο, του οποίου οι συνθήκες διαβίωσης είναι κατά το πλείστον γνωστές και μπορούν να διερευνηθούν περαιτέρω. 

Αυτή η ανακάλυψη εξασφάλισε στον Κωχ το Βραβείο Νόμπελ το 1905.

Ωστόσο, καθώς εκείνος δεν πίστευε ότι η ασθένεια της φυματίωσης ήταν όμοια για τα βοοειδή και τους ανθρώπους, αυτό είχε ως συνέπεια το μολυσμένο με το μυκοβακτηρίδιο γάλα να συνιστά πηγή μόλυνσης. 

Σε μεταγενέστερα χρόνια, με τη διαδικασία της παστερίωσης, ο κίνδυνος μετάδοσης της ασθένειας από το γάλα μειώθηκε εντυπωσιακά.

Τι είναι η φυματίωση

Η φυματίωση είναι λοιμώδης νόσος που προκαλείται απο ενα  μυκο βακτηρίδιο  και σπανιότερα από άλλους τύπους μυκοβακτηριδίων. Μπορεί να προσβάλει οποιοδήποτε όργανο του σώματος, αλλά προτιμάει τους πνεύμονες.

Όσοι πάσχουν από πνευμονική φυματίωση αποβάλλουν πολύ μικρά σταγονίδια με τον βήχα, το φτάρνισμα και τη δυνατή ομιλία, και μπορούν να μεταδώσουν τη νόσο σε ανθρώπους που για αρκετές ώρες είναι σε επαφή μαζί τους, όπως η οικογένεια τους, οι φίλοι τους ή οι συνάδελφοι τους στη δουλειά.

Οι πνεύμονες μπορεί να αποτελούν την πύλη εισόδου του μυκοβακτηριδίου, ωστόσο μπορεί να υπάρξει διασπορά των μυκοβακτηρίδιων σε όλο το σώμα και εγκατάσταση τους σε άλλα όργανα, όπως 

λεμφαδένες, οστά, σπόνδυλοι , νεφρά και  μήνιγγες.

Τα δε συμπτώματα ποικίλλουν, ανάλογα με το όργανο που έχει προσβληθεί. 

Στην πνευμονική φυματίωση, συνήθως υπάρχει βήχας με ή χωρίς πτύελα, αιμόπτυση, πόνος στο στήθος και δύσπνοια. 

Άλλα συμπτώματα είναι η αδυναμία, η εύκολη κόπωση, η απώλεια βάρους, η ανορεξία, τα ρίγη, ο πυρετός και οι νυχτερινές εφιδρώσεις.

9+1 σταθµοί της νόσου

1. Η πρώτη ανίχνευση του μυκοβακτηριδιου βρέθηκε σε βίσωνα, που χρονολογείται  17.000 χρόνια πριν.
2. Οι προϊστορικοί άνθρωποι εμφάνιζαν φυματίωση (4000 π.Χ.).
3. Ερευνητές διαπίστωσαν σήψη από φυματίωση στη σπονδυλική στήλη σε αιγυπτιακές μούμιες του 3000 – 2400 π.Χ.
4. Το 460 π.Χ. ο Ιπποκράτης αναγνώρισε τη φθίση (φυματίωση) ως την πιο ευρέως διαδεδομένη ασθένεια της εποχής.
5. Ο Αριστοτέλης αντιλήφθηκε πρώτος τη μεταδοτικότητα της νόσου και ο Γαληνός τη λοιμώδη αιτιολογία της φυματίωσης, και όχι τόσο την κληρονομικότητα που υποστήριζε ο Ιπποκράτης.
6. Ο Franciscus Sylvius δίνει πρώτος την ονομασία φυμάτιο (Tubercule) το 1680 στην ανατομική βλάβη της πνευμονικής φυματίωσης.
7. Από τον 17ο αιώνα και για 300 χρόνια περίπου, η Ευρώπη γνώρισε τη μεγαλύτερη πανδημία φυματίωσης, γνωστή ως Μεγάλη Λευκή Πληγή ή ως Λευκή Πανώλη.
8. Πριν από τη Βιομηχανική Επανάσταση, προκαταλήψεις συχνά συνέδεαν τη φυματίωση με τους βρικόλακες. Όταν, λοιπόν, ένα μέλος της οικογένειας πέθαινε από φυματίωση, πίστευαν πως θα απομυζούσε τη ζωή από τα υπόλοιπα μέλη, επιδεινώνοντας σταδιακά την υγεία τους.
9. Οι Αλμπέρ Καλμέτ (Albert Calmette) και Καμίλ Γκερέν (Camille Guérin), το 1906, χρησιμοποιώντας εξασθενημένο στέλεχος του μυκοβακτηρίου των βοοειδών, δημιούργησαν το εμβόλιο ενάντια στη φυματίωση, το BCG (Βάκιλος των Calmette και Guérin).
10. Η ανακάλυψη, το 1944, του πρώτου αντιβιοτικού (στρεπτομυκίνης) που ήταν αποτελεσματικό έναντι του μυκοβακτηριδίου, έσωσε ζωές.

Οµάδες υψηλού κινδύνου

Περισσότερο ευάλωτα στο μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης είναι τα βρέφη, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι, καθώς επίσης άτομα που προ διετίας έχουν νοσήσει από φυματίωση, οι διαβητικοί, οι πάσχοντες από χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, λευχαιμία ή λεμφώματα, φορείς του HIV, αλκοολικοί και οι χρήστες ουσιών.

Επίσης, ευάλωτη ομάδα θεωρούνται και όσοι βρίσκονται σε στενή επαφή με διαγνωσμένο άρρωστο με μεταδοτική φυματίωση (πνευμονική). Στις περιπτώσεις αυτές, η χορήγηση χημειοπροφύλαξης, δηλαδή η προληπτική αγωγή με ένα φάρμακο (συνήθως ισονιαζίδη), το οποίο σκοτώνει τα μυκοβακτηρίδια, έχει ως αποτέλεσμα το άτομο που έχει μολυνθεί να μη νοσήσει. 

Η χημειοπροφύλαξη δίνεται για χρονικό διάστημα 6-9 μηνών. 

Σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να δοθεί για μεγαλύτερο διάστημα.

Από φορέας, ασθενής

Οι περισσότεροι από όσους εισπνέουν τα μυκοβακτηρίδια της φυματίωσης μολύνονται, αλλά ο οργανισμός μέσω του ανοσοποιητικού μπορεί να τα καταστήσει ανενεργά, εμποδίζοντας την ανάπτυξή τους. Εάν, όμως, το ανοσοποιητικό μας σύστημα καταστεί αδύναμο, ενδέχεται να ενεργοποιηθούν κάποια άλλη στιγμή και να αρχίσουν να πολλαπλασιάζονται, προκαλώντας τη νόσο.

Ο μόνος τρόπος για να διαπιστώσει κανείς αν έχει μολυνθεί από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης, είναι ένα δερματικό τεστ με ενδοδερμική ένεση (Mantoux), το οποίο γίνεται σε νοσοκομεία, Κέντρα Υγείας και Υγειονομικές Υπηρεσίες όλης της χώρας.

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Η φυματίωση σχεδόν πάντα θεραπεύεται με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, ωστόσο αυτή διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, προκειμένου ο αριθμός των μικροβίων της φυματίωσης 

(είναι αρκετά μεγάλος, λόγω του ότι σκοτώνονται πολύ αργά) 

να εξοντωθεί πλήρως. 

Για κάτι τέτοιο απαιτούνται το λιγότερο 6 μήνες.

Ο συνδυασμός πολλών φαρμάκων, για αρκετό χρονικό διάστημα, μπορεί να τα καταπολεμήσει και να τα εμποδίσει να γίνουν ανθεκτικά στα φάρμακα. 

Τα πρώτα σημάδια βελτίωσης είναι πιθανό να αρχίσουν να εμφανίζονται μερικές εβδομάδες μετά την έναρξη της θεραπείας.

Εάν κανείς δεν συνεχίσει να λαμβάνει συστηματικά τη φαρμακευτική του αγωγή, σύμφωνα με τις υποδείξεις του γιατρού, τα μυκοβακτηρίδια θα ξεκινήσουν νέο κύκλο, ενώ μπορούν να γίνουν ανθεκτικά στα φάρμακα που μέχρι πρότινος έπαιρνε ο ασθενής. Ως αποτέλεσμα, ο ασθενής θα πρέπει να ξεκινήσει καινούργια φάρμακα, για μακρύτερο χρονικό διάστημα.

Εάν έχω εµβολιαστεί;

Το BCG εμβόλιο γίνεται σε βρέφη και μικρά παιδιά σε χώρες όπου η φυματίωση είναι σχετικά συχνή, διότι προλαμβάνει τη γενικευμένη νόσο.

Στην Ελλάδα περιλαμβάνεται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών 

(σε ηλικίες 6 ετών), ωστόσο δεν μας προστατεύει πάντα από τη φυματίωση.

Αν έχουμε εμβολιαστεί με BCG, ενδέχεται να εμφανίσουμε θετική Mantoux, που ίσως να οφείλεται στο εμβόλιο. Ενδεχομένως, όμως, να οφείλεται και σε μόλυνση από το μυκοβακτηρίδιο, όταν:

• η αντίδραση είναι μεγάλη
• έχουμε εμβολιαστεί χρόνια πριν
• έχουμε έρθει σε επαφή με άτομο που έχει μεταδοτική φυματίωση.

Εάν πάσχουμε από πνευµονική φυματίωση

• Να μην παραλείπουμε να παίρνουμε τα φάρμακά μας και να αερίζουμε συχνά τον χώρο μας.
• Να ενημερώνουμε όσους θέλουν να έρθουν σε επαφή μαζί μας πως η φυματίωση μεταδίδεται μέσω του αέρα, αλλά όχι με τα μαντήλια, τα σεντόνια, τα κοινά πιάτα και μαχαιροπίρουνα, τα ποτήρια και τις τουαλέτες.
• Να καλύπτουμε το στόμα μας με ένα μαντίλι όταν βήχουμε, φταρνιζόμαστε ή γελάμε και, στη συνέχεια, προσεκτικά να το ρίχνουμε σε μία σακούλα, την οποία κλείνουμε καλά προς απόρριψη.

Αποφεύγουμε τη στενή επαφή με οποιονδήποτε. 

Δύο με τρεις εβδομάδες συνήθως μετά την έναρξη της θεραπείας, δεν μεταδίδουμε πια τα μυκοβακτηρίδια στους άλλους. 

Εάν συμφωνεί και ο γιατρός μας, μπορούμε να επιστρέψουμε στις καθημερινές μας ασχολίες.