PROZAC...ΚΑΙ ΝΕΟΤΕΡΑ

 

Είναι ένας εκ των παλαιοτέρων εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI) και ...παραμένει ακόμα σε χρήση.

Η υδροχλωρική φλουοξετίνη (fluoxetine hydrochloride), γνωστή ως Prozac,  

Μια συγκριτική ανάλυση της φλουοξετίνης με τα νεότερα αντικαταθλιπτικά:

(Prozac)

• Κατηγορία: SSRI

• Έγκριση FDA: 1987

• Ημιζωή: Πολύ μεγάλη 

• (~4-6 ημέρες για τη φλουοξετίνη, 7-15 ημέρες για τον ενεργό μεταβολίτη norfluoxetine)

• Δοσολογία: 20–80 mg/ημέρα

• Ενδείξεις: Κατάθλιψη, ΙΨΔ, βουλιμία, διαταραχή πανικού

---

Φαρμακολογική Ομάδα	Ονομασίες	Πλεονεκτήματα	Μειονεκτήματα	Σύγκριση με Φλουοξετίνη
SSRI (νεότερα)	Escitalopram (Cipralex), Sertraline (Zoloft)	- Λιγότερες αλληλεπιδράσεις - Ταχύτερη δράση (ειδικά escitalopram) - Καλύτερη ανεκτικότητα	- Μπορεί να προκαλέσουν δυσλειτουργία στύσης, υπνηλία	- Η φλουοξετίνη έχει μακρά ημιζωή → πιο "αργό" φάρμακο αλλά λιγότερες διακυμάνσεις στη διακοπή
SNRI	Venlafaxine (Effexor), Duloxetine (Cymbalta)	- Δρουν και σε σεροτονίνη + νοραδρεναλίνη - Χρήσιμα σε ανθεκτική κατάθλιψη, χρόνιο πόνο	- Πιο έντονα συμπτώματα διακοπής - Πιθανή αύξηση πίεσης (ιδίως με venlafaxine)	- Φλουοξετίνη λιγότερο αποτελεσματική σε χρόνιο πόνο ή ανθεκτική κατάθλιψη
NDRI	Bupropion (Wellbutrin)	- Δεν προκαλεί σεξουαλική δυσλειτουργία - Δραστική σε κατάθλιψη + διακοπή καπνίσματος	- Αντένδειξη σε επιληψία - Δεν ενδείκνυται σε αγχώδεις διαταραχές	- Φλουοξετίνη συχνά προτιμάται σε ΙΨΔ και άγχος
NaSSA	Mirtazapine (Remeron)	- Ισχυρή αντικαταθλιπτική + υπναγωγός δράση - Βοηθά σε ανορεξία/απώλεια βάρους	- Αύξηση βάρους, υπνηλία	- Η φλουοξετίνη δεν προκαλεί υπνηλία αλλά συχνότερα προκαλεί νευρικότητα
SMS (σεροτονινεργικός ρυθμιστής)	Vortioxetine (Brintellix)	- Νεότερο, ευνοϊκό σε γνωστικά συμπτώματα - Λιγότερες σεξουαλικές παρενέργειες	- Ακριβό, λιγότερη εμπειρία	- Φλουοξετίνη δεν έχει γνωστικές ενισχύσεις
SPARI (partial agonist)	Vilazodone (Viibryd)	- SSRI + μερικός αγωνιστής 5-HT1A → θεωρητικά καλύτερη ανεκτικότητα	- Νέο, περιορισμένα δεδομένα	- Φλουοξετίνη έχει καθιερωμένο προφίλ ασφάλειας

Πλεονεκτήματα της Φλουοξετίνης

• Μακρά ημιζωή → μικρότερος κίνδυνος στερητικού συνδρόμου

• Εμπειρία χρήσης 30+ ετών

• Ενδείκνυται σε παιδιατρικές περιπτώσεις ( έφηβοι με κατάθλιψη)

• Οικονομική (γενόσημα ευρέως διαθέσιμα)

Μειονεκτήματα σε σχέση με τα νεότερα:

• Περισσότερες φαρμακευτικές αλληλεπιδράσεις (ισχυρός αναστολέας CYP2D6)

• Αργή έναρξη δράσης

• Υψηλότερος κίνδυνος για διέγερση ή άγχος τις πρώτες εβδομάδες

• Πιο έντονες σεξουαλικές παρενέργειες (σε κάποιες περιπτώσεις)

Κλινική χρήση σήμερα:

Η φλουοξετίνη παραμένει χρήσιμη, κυρίως σε:

• Νεαρούς ασθενείς

• Άτομα με ΙΨΔ

• Όταν απαιτείται μακρά ημιζωή ή "φυσική αποσυμφόρηση" από SSRI

Ωστόσο, τα νεότερα αντικαταθλιπτικά προσφέρουν μεγαλύτερη ευελιξία, λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες και καλύτερη στόχευση σε ειδικές καταστάσεις (άτυπη κατάθλιψη, συνοδός πόνος, γνωστική έκπτωση).

Ας δούμε αναλυτικά τις συνεπείες (παρενέργειες) της χρήσης των διαφόρων κατηγοριών αντικαταθλιπτικών και θα τις συγκρίνουμε στην πράξη για διαφορετικά προφίλ ασθενών. 

Αυτό θα βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση των κινδύνων και των οφελών από την επιλογή κάθε φαρμάκου, ανάλογα με την κατάσταση.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ ΧΡΗΣΗΣ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΠΡΟΦΙΛ ΑΣΘΕΝΩΝ

1. Φλουοξετίνη (Prozac) - SSRI

• Συχνές Παρενέργειες:

  • Ναυτία, διάρροια

  • Ανήσυχο συναίσθημα (ιδίως στην αρχή)

  • Στυτική δυσλειτουργία ή μειωμένη σεξουαλική επιθυμία

  • Αϋπνία ή υπνηλία (εξαρτάται από τον ασθενή)

  • Αύξηση βάρους (σπάνιο, αλλά γίνεται σε κάποιους ασθενείς)

  • Διαταραχή του ύπνου

• Αναστολή στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (CNS): Διέγερση ή αίσθημα ανησυχίας

• Παρενέργειες σε Μακροχρόνια Χρήση:

  • Συναισθηματική "εκδίκηση" ( μειωμένο συναίσθημα ή "κενότητα" σε περιπτώσεις)

  • Αυξημένος κίνδυνος για αυτοκτονια σε εφήβους ή νέους ενήλικες

• Πλεονεκτήματα:

  • Μεγάλη ημιζωή (αποφυγή στερητικού συνδρόμου)

  • Χρήσιμο για ΙΨΔ και χρόνιο άγχος λόγω μακράς ημιζωής

2. Escitalopram (Cipralex) – SSRI (Νεότερο)

• Συχνές Παρενέργειες:

  • Ναυτία και ατονία

  • Στυτική δυσλειτουργία και μειωμένη λίμπιντο

  • Υπνηλία ή αϋπνία

  • Αύξηση βάρους (μικρότερη από τη φλουοξετίνη)

• Αναστολή στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (CNS): Λιγότερη ένταση σε σχέση με την φλουοξετίνη (καλύτερη ανεκτικότητα)

• Παρενέργειες σε Μακροχρόνια Χρήση:

  • Ασθενής ήπια συναισθηματική εξάντληση

• Πλεονεκτήματα:

  • Ελαχιστοποίηση παρενεργειών σε σύγκριση με παλαιότερα SSRIs (όπως η φλουοξετίνη)

  • Πιο γρήγορη δράση στην ανακούφιση από τα συμπτώματα της κατάθλιψης

3. Venlafaxine (Effexor) – SNRI (Νεότερο)

• Συχνές Παρενέργειες:

  • Ναυτία

  • Ξηροστομία, ζάλη

  • Αυξημένη πίεση (ιδιαίτερα σε μεγάλες δόσεις)

  • Στυτική δυσλειτουργία και μειωμένη λίμπιντο

• Αναστολή στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (CNS): Διέγερση και ανησυχία

• Παρενέργειες σε Μακροχρόνια Χρήση:

  • Σύνδρομο στερητικού μετά τη διακοπή

  • Συναισθηματική εξάντληση

• Πλεονεκτήματα:

  • Χρήσιμο για ανθεκτική κατάθλιψη και καταστάσεις χρόνιου πόνου ή διαταραχών άγχους

  • Σχετικά καλύτερη απόδοση σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες

4. Mirtazapine (Remeron) – NaSSA (Νεότερο)

• Συχνές Παρενέργειες:

  • Αύξηση βάρους και υπνηλία (κυρίως στους ηλικιωμένους)

  • Αυξημένη όρεξη και πείνα

  • Δυσκοιλιότητα

  • Ανήσυχες σκέψεις ή υπνηλία

• Αναστολή στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (CNS): Υπνηλία και ηρεμία

• Παρενέργειες σε Μακροχρόνια Χρήση:

  • Αύξηση βάρους που μπορεί να επιδεινώσει την ψυχική υγεία

  • Υπνηλία, δυσκολία στη συγκέντρωση

• Πλεονεκτήματα:

  • Ιδανικό για ασθενείς με αϋπνία και ανησυχία

  • Κατάλληλο για γεύματα ή ασθενείς με ανορεξία/κακή διατροφή

5. Bupropion (Wellbutrin) – NDRI (Νεότερο)

• Συχνές Παρενέργειες:

  • Άγχος, ανησυχία

  • Αϋπνία (ιδιαίτερα με τη βραδινή δόση)

  • Κίνδυνος επιληπτικών κρίσεων (σε ευαίσθητους ασθενείς)

  • Ξηροστομία

• Αναστολή στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (CNS): Διέγερση, αυξημένη ενέργεια

• Παρενέργειες σε Μακροχρόνια Χρήση:

  • Περισσότερο ενέργεια, αλλά μπορεί να προκαλέσει άγχος και δυσκολία στον ύπνο

• Πλεονεκτήματα:

  • Δεν προκαλεί σεξουαλική δυσλειτουργία

  • Ιδανικό για διεγερμένους ασθενείς και διακοπή καπνίσματος

6. Vortioxetine (Brintellix) – SMS (Νεότερο)

• Συχνές Παρενέργειες:

  • Ναυτία, ζάλη

  • Αϋπνία ή υπνηλία (ανάλογα με το άτομο)

  • Διαταραχές σεξουαλικής λειτουργίας

• Αναστολή στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (CNS): Ήπια διέγερση, βελτίωση της συγκέντρωσης

• Παρενέργειες σε Μακροχρόνια Χρήση:

  • Μικρότερη έκθεση σε παρενέργειες σε σχέση με άλλα αντικαταθλιπτικά

• Πλεονεκτήματα:

  • Μείωση γνωστικών συμπτωμάτων (ιδανικό για άτομα με ψυχικές διαταραχές και άγχος)

  • Περισσότερη ανεκτικότητα και λιγότερες παρενέργειες

 Συγκριτικά Σενάρια Χρήσης:

1. Νεαρός/Ενήλικας με Κατάθλιψη και Άγχος:

• Φλουοξετίνη (Prozac): Μπορεί να προκαλέσει αρχική διέγερση και άγχος αλλά είναι χρήσιμο λόγω της μακράς ημιζωής της.

• Escitalopram ή Sertraline: Προτιμώνται λόγω καλύτερης ανεκτικότητας και γρηγορότερης δράσης.

2. Ηλικιωμένος με Κατάθλιψη και Αϋπνία:

• Mirtazapine (Remeron): Προτιμάται λόγω των υπναγωγών ιδιοτήτων και της ήπιας αύξησης της όρεξης.

• Βupropion: Θα μπορούσε να προκαλέσει υπερένταση ή αυξημένο άγχος στους ηλικιωμένους.

3. Άτομο με Ανθεκτική Κατάθλιψη και Χρόνιο Πόνο:

• Venlafaxine (SNRI) ή Duloxetine: Ιδανικά για σύνθετες καταστάσεις που περιλαμβάνουν και τον πόνο.