ΚΟΙΛΙΟΚΑΚΗ..ΠΕΡΙΕΡΓΟ ΑΥΤΟΑΝΟΣΟ

 

Η κοιλιοκάκη, ή δυσανεξία στη γλουτένη, είναι μια χρόνια αυτοάνοση διαταραχή που επηρεάζει το λεπτό έντερο. 

Η κοιλιοκάκη προκαλείται από την έκθεση στη γλουτένη,  πρωτεΐνη του σιταριου. 

Η κοιλιοκάκη ειναι βλάβη στο εσωτερικό τοίχωμα του λεπτού εντέρου, η οποία μπορεί να οδηγήσει  σε μια σειρά συμπτωμάτων.

Επηρεάζει το 1% του πληθυσμού παγκοσμίως 

Η κοιλιοκάκη μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και να επηρεάσει τόσο άνδρες όσο και γυναίκες.

Είναι μια διά βίου νόσος που απαιτεί αυστηρή τήρηση μιας δίαιτας χωρίς γλουτένη για τη διαχείριση των συμπτωμάτων και την πρόληψη των επιπλοκών. 

Η κοιλιοκάκη  μειώνει την ικανότητα του οργανισμού να διασπάσει ορισμένα τρόφιμα. 

Εμφανίζεται όταν τρωμε ψωμί, ζυμαρικά, και δημητριακά. 

Οφειλεται στη γλουτενη που  καταστρέφει το έντερο  με συνέπεια ο οργανισμός να μην μπορεί να απορροφήσει τα θρεπτικά συστατικά από τα τρόφιμα. 

Προσβάλλει παιδιά και ενήλικες με γενετική προδιάθεση 

(γονότυποι HLA-DQ2 και HLA-DQ8), εντούτοις τι ακριβώς οδηγεί σ αυτην παραμένει μυστήριο.

Οι γνώσεις μας για την παθοφυσιολογία της κοιλιοκάκης εμπλουτίζονται συνεχώς τα τελευταία χρόνια, γεγονός που σημαίνει ότι στο μέλλον ίσως θα καταφέρουμε να παρέμβουμε τόσο στην πρόληψη όσο και στη θεραπεία της νόσου χωρίς να χρειάζεται η αυστηρή αποχή από τη γλουτένη. Στο παρακάτω Σχήμα φαίνεται η παθοφυσιολογία της κοιλιοκάκης, σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα δεδομένα (The Lancet, Ιούνιος 2022).

Ποια είναι τα συμπτώματα της 

Σε ποσοστό 21%  εμφανίζεται ασυμπτωματική  

Όμως, το 79% των ασθενών εκδηλώνουν συμπτώματα, τα οποία περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

Συμπτώματα από το πεπτικό

• Διάρροια (27%)
• Μετεωρισμός, τυμπανισμός ή φούσκωμα (20%)
• Αφθώδης στοματίτιδα (18%)
• Εναλλαγές διάρροιας – δυσκοιλιότητας (15%)
• Δυσκοιλιότητα (13%)
• Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (12%)
• Πόνος στην κοιλιά
• Ανορεξία
• Δύσοσμα αέρια
• Λιπαρές κενώσεις και κόπρανα που επιπλέουν

Εξωγαστρικές / Εξωεντερικές εκδηλώσεις

• Οστεοπενία / οστεοπόρωση (52%), εξαιτίας χαμηλών επιπέδων 
• 25-OH βιταμίνης D3
• (34%), σιδηροπενική αναιμία στο 85% των ασθενών με αναιμία
• Κρυψιγενής αύξηση τρανσαμινασών (29%)
• Υποτροπιάζουσες αποβολές (12%)
• Αλλεργίες (9%)
• Πονοκέφαλος (5%)
• Ινομυαλγία (2,2%)
• Καθυστέρηση ανάπτυξης στα παιδιά
• Απώλεια βάρους

Συσχέτιση κοιλιοκάκης με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα

• Αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα (26,3%)
• Ερπητοειδής δερματίτιδα ή νόσος του Duhring (4%). Η ερπητοειδής δερματίτιδα παρουσιάζεται με διάφορα είδη εξανθημάτων όπως: βλατίδες, πλάκες, φυσαλίδες που σπάνε αφήνοντας επιφανειακές εξελκώσεις, και τελικά εφελκίδες. Η ερπητοειδής δερματίτιδα εντοπίζεται συνήθως στους αγκώνες, στη ράχη των βραχιόνων, στα γόνατα, στο τριχωτό της κεφαλής, στην πλάτη, και στους γλουτούς.
• Διαβήτης τύπου 1 (ινσουλινοεξαρτώμενος, ) (3%)
• Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (νόσος του Crohn και ελκώδης κολίτιδα) (2,5%)
• Νευρολογικές διαταραχές (επιληψία, αταξία, περιφερική νευροπάθεια) (2,2%)
• Αυτοάνοσα νοσήματα του ήπατος (πρωτοπαθής χολική κίρρωση, αυτοάνοση ηπατίτιδα) (1,8%)
• Νόσοι συνδετικού ιστού (σύνδρομο Sjögren, συστηματική σκλήρυνση) (1,7%)
• Γυροειδής αλωπεκία. Η γυροειδής αλωπεκία σχετίζεται με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο κοιλιοκάκης, με τη συχνότητα εμφάνισης να είναι σχεδόν διπλάσια σε σύγκριση με τους υγιείς μάρτυρες.

Ποιοι ασθενείς θα πρέπει να ελέγχονται και για κοιλιοκάκη;

Κοιλιοκάκη και φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (νόσος του Crohn και ελκώδης κολίτιδα)

Οι ασθενείς με κοιλιοκάκη φαίνεται ότι έχουν 4πλάσιο κίνδυνο να εμφανίσουν φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (νόσο του Crohn και ελκώδη κολίτιδα) σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. 

Ο κίνδυνος είναι παρόμοιος τόσο για να εμφανίσουν νόσο του Crohn όσο και ελκώδη κολίτιδα 

Κοιλιοκάκη και καρκίνος

Η κοιλιοκάκη σχετίζεται με μικρή αύξηση του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου. Η συσχέτιση αυτή αφορά κυρίως το λέμφωμα και τον καρκίνο του πεπτικού. Οι μελέτες όμως που υποστηρίζουν τη συσχέτιση της κοιλιοκάκης με τον καρκίνο είναι μικρές και έχουν πολλά μειονεκτήματα στη μεθοδολογία τους. Κάποιες μελέτες δείχνουν συσχέτιση μόνο με το λέμφωμα non-Hodgkin.

Επίσης δεν έχει διευκρινισθεί εάν η τήρηση μιας αυστηρής δίαιτας χωρίς γλουτένη επηρεάζει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. 

Σε μελέτη φάνηκε ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης λεμφώματος non-Hodgkin σε ασθενείς με κοιλιοκάκη εξακολουθούσε να είναι αυξημένος 5 χρόνια μετά την τήρηση μιας αυστηρής δίαιτας χωρίς γλουτένη.

Υπάρχει ειδική εξέταση για την κοιλιοκάκη;

Ναι. Οι εξετάσεις για τη διάγνωση της κοιλιοκάκης περιλαμβάνουν:

• Αιματολογικές εξετάσεις. Στο αίμα γίνεται έλεγχος αντισωμάτων μετά από κατανάλωση γλουτένης. Οι άνθρωποι που έχουν κοιλιοκάκη διαθέτουν στο αίμα τους αντισώματα έναντι αυτών των πρωτεϊνών. Θα πρέπει να φάτε κανονικά πριν κάνετε την αιματολογική εξέταση για τον έλεγχο αντισωμάτων της κοιλιοκάκης.
• Βιοψία. Προϋποθέτει γαστροσκόπηση

Πώς αντιμετωπίζεται η κοιλιοκάκη;

Η καλύτερη θεραπεία είναι να σταματήσετε εντελώς να καταναλώνετε γλουτένη. Αυτό μπορεί να σας φαίνεται δύσκολο στην αρχή. Θα πρέπει να αποφύγετε συστατικά όπως σίκαλη, σιτάρι, κριθάρι και βρώμη. 

Αυτά τα συστατικά περιλαμβάνονται σε πολλά κοινά τρόφιμα:

• Ψωμί, ζυμαρικά, γλυκά, δημητριακά
• Σάλτσες, καρυκεύματα
• Μπύρες και ξύδι βύνης

Θα πρέπει να αποφεύγετε το γάλα, το τυρί και άλλα γαλακτοκομικά στην αρχή. 

Τα τρόφιμα αυτά διασπώνται δύσκολα και θα πρέπει να περιμένετε έως ότου επουλωθεί το έντερό σας ώστε να τα επαναφέρετε στο καθημερινό σας σιτηρέσιο.

Τα τρόφιμα που δεν περιέχουν γλουτένη περιλαμβάνουν:

• Ρύζι, καλαμπόκι, πατάτες, σόγια
• Φρούτα και λαχανικά
• Άλευρα, ζυμαρικά και άλλα προϊόντα που παράγονται από τα παραπάνω συστατικά που φέρουν ετικέτα “ελεύθερα γλουτένης“

Πώς θα είναι η ζωή μου με την κοιλιοκάκη;

Τα συμπτώματα της κοιλιοκάκης συνήθως υποχωρούν μέσα σε δύο εβδομάδες από την έναρξη της ειδικής δίαιτας χωρίς γλουτένη. Εντούτοις, οι περισσότεροι άνθρωποι με κοιλιοκάκη πρέπει να κάνουν μεγάλες αλλαγές στη ζωή τους για να αποφύγουν την γλουτένη.

• Το δύσκολο νέο: Να μάθετε να τρώτε με έναν εντελώς νέο τρόπο.
• Το καλό νέο: Υπάρχουν πολλά τρόφιμα χωρίς γλουτένη και σύντομα θα συνηθίσετε να ζείτε με τη νέα σας δίαιτα.

Είναι πιο υγιεινή μια διατροφή χωρίς γλουτένη και βοηθάει να αδυνατίσουν άνθρωποι χωρίς κοιλιοκάκη;

Κατηγορηματικά όχι. 

Επίσης, η γλουτένη βοηθάει την επιβίωση των φιλικών βακτηριδιων στο έντερο, τα οποία μειώνουν την εντερική φλεγμονή. 

Αντίθετα, η αποχή από τη γλουτένη συνήθως σημαίνει έξτρα προσθήκη λιπαρών και ζάχαρης ώστε η δίαιτα να γίνει γευστική. 

Είναι γνωστό ότι τα τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη έχουν εντονότερη γεύση και καλύτερη σύσταση, ώστε δεν απαιτείται η προσθήκη λίπους και ζάχαρης για τη γεύση. Σύμφωνα με έρευνες, οι άνθρωποι που δεν έχουν κοιλιοκάκη και καταναλώνουν δίαιτα χωρίς γλουτένη στην πραγματικότητα βάζουν βάρος αντί να χάνουν.

Συνεπώς, προσοχή με το έντονο μάρκετινγκ της αγοράς στα προϊόντα χωρίς γλουτένη. Δεν σας προσφέρουν τίποτα απολύτως, το μόνο κέρδος είναι σε όσους τα πουλάνε, αφού κοστίζουν διπλάσια ή τριπλάσια από τα προϊόντα με γλουτένη. 

Ποιοι είναι οι 3 κυριότεροι ΜΥΘΟΙ σε ό,τι αφορά την κοιλιοκάκη;

1. Η κοιλιοκάκη είναι μια σπάνια κατάσταση Η κοιλιοκάκη αφορά τον 1 στους 100 ανθρώπους παγκοσμίως, συνεπώς δεν είναι τόσο σπάνια όσο πιστεύουν οι περισσότεροι. Ωστόσο, η πλειονότητα των ανθρώπων παραμένουν αδιάγνωστοι. Τα τελευταία χρόνια όμως παρατηρείται μια αύξηση των διαγνώσεων κοιλιοκάκης που οφείλεται στην καλύτερη ενημέρωση των ιατρών που την αναζητούν σε ολοένα περισσότερους ασθενείς που τους επισκέπτονται στο ιατρείο.
2. Η κοιλιοκάκη είναι παιδική νόσος που υποχωρεί με την ενηλικίωση“. Η κοιλιοκάκη δεν υποχωρεί με την ενηλικίωση. Στην πραγματικότητα τα συμπτώματα μπορεί να επιδεινωθούν όσο περνάει η ηλικία. Οι άνθρωποι με κοιλιοκάκη θα πρέπει να ακολουθούν δίαιτα χωρίς γλουτένη εφ’ όρου ζωής, εκτός αν στο μέλλον προκύψουν νέες θεραπείες.
3. “Η κοιλιοκάκη προσβάλλει ΜΟΝΟ το γαστρεντερικό σύστημα“. Οι ασθενείς με κοιλιοκάκη ενδεχομένως να μην έχουν τα κλασικά συμπτώματα από το γαστρεντερικό, όπως κοιλιακό πόνο, μετεωρισμό/φούσκωμα, δυσκοιλιότητα και διάρροια. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που η κοιλιοκάκη είναι τόσο δύσκολο να διαγνωσθεί, ότι δηλαδή επηρεάζει τους ανθρώπους με διαφορετικό τρόπο. Έχουν αναφερθεί περισσότερα από 200 συμπτώματα που οφείλονται στην κοιλιοκάκη και αφορούν όλο το σώμα, όχι μόνο το γαστρεντερικό σύστημα (πολυσυστηματική νόσος).

Βιβλιογραφία

1. Soufleris K, Zavos C, et al. Diagnosing a patient with severe and protracted diarrhea due to celiac disease: when and how should capsule endoscopy be used? Ann Gastroenterol 2008 Jan-Mar;21(1):59-62.
2. Husby S, Murray JA, Katzka DA. AGA Clinical Practice Update on Diagnosis and Monitoring of Celiac Disease-Changing Utility of Serology and Histologic Measures: Expert Review. Gastroenterology 2019;156:885-889.
3. Catassi C, Verdu EF, et al. Coeliac disease. Lancet 2022 Jun 25;399:2413-2426.
4. Meijer CR, Auricchio R, et al. Prediction Models for Celiac Disease Development in Children From High-Risk Families: Data From the PreventCD Cohort. Gastroenterology 2022 Aug;163:426-436.
5. Mårild K, Söderling J, et al. Association of Celiac Disease and Inflammatory Bowel Disease: A Nationwide Register-Based Cohort Study. Am J Gastroenterol 2022 Sep 1;117:1471-1481.
6. Schuppan D, et al.; CEC-3 Trial Group. A Randomized Trial of a Transglutaminase 2 Inhibitor for Celiac Disease. N Engl J Med 2021;385:35-45.