Το αγαπημένο χόμπι του ήταν το τρέξιμο. Από τότε που νόσησε από Covid-19 τον περασμένο Νοέμβριο, δεν έχει ξανατρέξει.
Δεν πέρασε τη νόσο βαριά. Δεν διασωληνήθηκε ούτε καν νοσηλεύτηκε.
Τα συμπτώματα ξερόβηχας και πυρετός γύρω στο 38 υποχώρησαν σε τρεις-τέσσερις ημέρες. Εμεινε ένα ήπιο αίσθημα κόπωσης.
Ούτε έναν μήνα μετά την ανάρρωση, ηρθαν δυσχέρειες ύπνου.
Ακριβώς σαράντα ημέρες μετά τη νόσηση, η πρώτη κρίση πανικού. Οι κρίσεις πανικού έγιναν συχνότερες και πιο έντονες έκτοτε.
Παράλληλα, έχει δυσκολίες στη συγκέντρωση και είναι έντονα κυκλοθυμικός.
Χιλιάδες ασθενείς στη χώρα μας και εκατομμύρια σε όλον τον κόσμο ταλαιπωρούνται από τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της νόσου Covid-19, αρκετούς μήνες μετά την αρχική μόλυνση από τον ιό.
Το φαινόμενο δεν έχει καταγραφεί επαρκώς, τουλάχιστον στις περιοχές του πλανήτη όπου η επιδημία βρίσκεται σε έξαρση και οι υγειονομικές μονάδες επικεντρώνονται στη φροντίδα όσων νοσούν από Covid-19.
Εκτιμάται ότι ένας στους δέκα φορείς του ιού είτε συμπτωματικός είτε ασυμπτωματικός παρουσιάζει ένα ή περισσότερα από αυτά τα επίμονα συμπτώματα.
Μία έρευνα που διεξήχθη μέσω διαδικτύου με τη συμμετοχή 3.762 εθελοντών από 56 χώρες, κατέδειξε το μέγεθος του προβλήματος:
Το 96% των συμμετεχόντων ανέφερε συμπτώματα πέραν των 90 ημερών από τη λοίμωξη, παρότι μόλις το 8,4% νοσηλεύτηκε. Αξιοσημείωτο είναι μάλιστα ότι η ένταση των συμπτωμάτων κορυφώθηκε τον δεύτερο μήνα μετά τη μόλυνση.
Το 85,9% μάλιστα ανέφερε υποτροπές των συμπτωμάτων, κυρίως μετά τη σωματική άσκηση ή τη διανοητική δραστηριότητα
Εκτιμάται ότι ένας στους τρεις ασθενείς που νοσηλεύθηκαν, επιστρέφουν στο νοσοκομείο μετά το εξιτήριο, ενώ ένας στους δέκα χάνει τη ζωή του, σε συχνότητα υψηλότερη έως οκτώ και δέκα φορές αντίστοιχα, σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου.
Εκατοντάδες ομάδες υποστήριξης των ασθενών και των συγγενών έχουν ιδρυθεί διεθνώς, στο facebook και σε άλλες πλατφόρμες, με στόχο την αναγνώριση και τη μελέτη των συνεπειών της μακρόχρονης νόσου, αλλά και την υποστήριξη των ασθενών.
Το φαινόμενο που καταγράφεται ως
Long Covid, Post-Covid ή PASC Post-Acute Sequelae of SARS-CoV-2 Infection
Χρόνια Covid ή μετά-Covid σύνδρομο, αναμένεται σύμφωνα με τους ειδικούς να μας απασχολεί για καιρό.
Πρωτίστως βέβαια θα απασχολεί τους ασθενείς που ξεπέρασαν τη λοίμωξη, αλλά πλέον ζουν αντιμέτωποι με τις συνέπειες μιας μακροχρόνιας νόσου.
Μία από τις εκτενέστερες επισκοπήσειςσχετικών μελετών, ορίζει ως αρχικό χρονικό όριο για τον ορισμό της Long Covid, τις τρεις εβδομάδες από τη λοίμωξη . Επίσης τη διαχωρίζουν σε δύο επιμέρους κατηγορίες:
Τη συνεχιζόμενη συμπτωματική Covid-19, η οποία περιλαμβάνει συμπτώματα που εμφανίζονται από 4-12 εβδομάδες μετά από οξεία Covid-19, και
Τη χρόνια νόσο μετά την Covid-19, η οποία περιλαμβάνει συμπτώματα που επιμένουν ή εμφανίζονται μετά από 12 εβδομάδες από την έναρξη της οξείας Covid-19 και δεν αποδίδονται σε εναλλακτικές διαγνώσεις.
Οι ειδικοί έχουν εκπλαγεί με το εύρος των συμπτωμάτων που αναφέρονται από τους ασθενείς. Σε καταφανή αντίθεση με άλλες λοιμώξεις του αναπνευστικού και κόντρα σε όσους επιμένουν στην επικίνδυνη απλούστευση μία γριπούλα είναι, αυτή η πολυσυστηματική νόσος συνδέεται με πληθώρα διαφορετικών συμπτωμάτων – κάτι που έχει διαπιστωθεί και με άλλα λοιμώδη νοσήματα όπως ο Έμπολα ή ο μελιταίος πυρετός. Γι’ αυτό και διαχωρίζουν τα συμπτώματα σε δύο ευρύτερες κατηγορίες. Αφενός, αυτά που συνδέονται με το αναπνευστικό και αφετέρου όλα τα υπόλοιπα.
Τα συνηθέστερα συμπτώματα της χρόνιας Covid είναι τα εξής:
- Δύσπνοια αναπνευστική δυσχέρεια
- Βήχας
- Πόνος στο στήθος
- Πόνος στις αρθρώσεις
- Μυϊκός πόνος
- Πονοκέφαλος ημικρανία
- Αίσθημα κόπωσης
- Εγκεφαλική «ομίχλη»
- Ανοσμία και παροσμία
- Αγευσία
- Πυρετική δραστηριότητα (δέκατα)
- Ταχυπαλμία
- Εμφάνιση ή απορρύθμιση διαβήτη
- Νεφρικά προβλήματα
- Εντερικά προβλήματα
- Προβλήματα όρασης
- Δερματικά εξανθήματα
- Τριχόπτωση
- Επιληπτικές κρίσεις
Ορισμένοι ασθενείς αναφέρουν επίσης ένα ή και περισσότερα από τα εξής:
- Διαταραχές ύπνου
- Κατάθλιψη
- Άγχος
- Μετα-τραυματικό σύνδρομο
- Ψυχώσεις
- Αιφνίδιες αλλαγές στη διάθεση
- Αϋπνία
- Ψυχικές διαταραχές που συνδέονται με την παρατεταμένη αίσθηση ασθενείας
Σε μεγάλη διαδικτυακή έρευνα με τη συμμετοχή 3.762 εθελοντών αναφέρθηκαν συνολικά 205 διαφορετικά συμπτώματα, 66 εκ των οποίων εντοπίζονται ακόμη και επτά μήνες μετά. Τα συμπτώματα που επιμένουν μετά τον έκτο μήνα είναι:
- Κόπωση (77,7%)
- Κακουχία μετά από άσκηση (72,2%)
- Γνωστική δυσλειτουργία (55,4%).
Οι περισσότεροι μάλιστα υποφέρουν από περισσότερα του ενός συμπτώματα. Περίπου το 44% των συμμετεχόντων σε ιταλική μελέτη αναφέρουν επιδείνωση στην ποιότητα ζωής τους, καθώς περισσότεροι από τους μισούς εμφάνιζαν τρία ή περισσότερα συμπτώματα.
Ένα από τα πολλά συμπτώματα που μελετούν οι επιστήμονες είναι και η στυτική δυσλειτουργία. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Andrology, όσοι ανέρρωσαν από Covid-19 έχουν έως και 5,6 φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν στυτική δυσλειτουργία μέσα στους πρώτους μήνες από τη μόλυνσή τους. Οι επιστήμονες που τη συνυπογράφουν υποδεικνύουν ως υπαίτιο τη δυσλειτουργία των ενδοθηλιακών κυττάρων που διαπιστωμένα προκαλεί η νόσος.
Η μελέτη αποδεικνύει επίσης την παρουσία του κορονοϊού στο πέος για μεγάλο διάστημα μετά την αρχική μόλυνση.
Τις σοβαρότερες μακροχρόνιες επιπτώσειςαντιμετωπίζουν ασθενείς που νοσηλεύτηκαν ή και διασωληνώθηκαν και απαιτούν αποκατάσταση και πολύμηνη παρακολούθηση.
Στις βαρύτερες περιπτώσεις αναφέρονται καρδιακά, αναπνευστικά, νευρολογικά, αιματολογικά και νεφρικά προβλήματα που δεν υπήρχαν πριν τη νόσηση.
Νοσηλεύτηκα έναν μήνα σε ΜΕΘ τον περασμένο Απρίλιο, και ακόμη μπαινοβγαίνω στα νοσοκομεία λέει o 43χρονος Στέφανος. Το βασικότερο σύμπτωμα που αντιμετωπίζω είναι οι ταχυκαρδίες, που εμφανίστηκαν για πρώτη φορά λέει.
Αρκετοί ασθενείς όμως που νόσησαν ελαφρύτερα, αναφέρουν από μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα τουλάχιστον τέσσερις εβδομάδες ή και αρκετούς μήνες μετά την ανάρρωσή τους.
Από βρετανική μελέτη που εστίασε σε όσους νοσηλεύτηκαν σε ΜΕΘ, προκύπτει ότι η συντριπτική πλειονότητα 72% ανέφερε αίσθημα κόπωσης που δεν είχε προ νόσησης, ενώ σε όσους νοσηλεύτηκαν σε απλή κλίνη, το ποσοστό φτάνει στο 60,3%.
Αντίστοιχα, δύσπνοια αναφέρει το 65,6% όσων νοσηλεύτηκαν σε ΜΕΘ, έναντι 42,6% στους εκτός, ενώ η ψυχολογική δυσφορία φτάνει στο 46,9% στην ομάδα ΜΕΘ και στο 23,5% στην ομάδα εκτός ΜΕΘ.
Φαίνεται λοιπόν ότι η Long Covid δεν κάνει διακρίσεις, αλλά και από νεότερη προδημοσιευμένη μελέτη προκύπτει ότι όσοι νοσηλεύτηκαν αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο κατά περίπου 40%, σε σύγκριση με όσους ανέρρωσαν στο σπίτι.
Ενας στους τρεις πάντως που ανέφερε ήπια συμπτώματα κατά την κατ’ οίκον ανάρρωση, εμφάνισε συμπτώματα έως και 30 και 60 ημέρες μετά την ανάρρωση . Tο 58% όσων υποφέρουν από Long Covid είναι γυναίκες, ενώ το 68% είναι ηλικίας άνω των 45 ετών. Άξιο αναφοράς είναι ότι το χαμηλό εισόδημα συσχετίζεται με την πιθανότητα εμφάνισης Long Covid.
Ένα ακόμη σύμπτωμα που μας ανέφερε είναι η παροσμία. Υπάρχουν συγκεκριμένες οσμές που της ήταν ευχάριστες και πλέον την ενοχλούν.
Από νέα μελέτη προκύπτει ότι το ένα τέταρτο των ατόμων που νοσηλεύτηκαν συνέχιζε να υποφέρει από τρία ή περισσότερα επίμονα συμπτώματα ακόμη και έξι μήνες αργότερα.
Το 29% εξ αυτών δεν έχουν επιστρέψει ακόμη στην εργασία τους. Επίσης, το 68% ανέφεραν τουλάχιστον ένα σύμπτωμα τον τρίτο και τον έκτο μήνα μετά την ανάρρωσή τους με συνηθέστερα την κόπωση, τη δύσπνοια, και τον πόνο στις αρθρώσεις
Σε μία από τις αναλυτικότερες επισκοπήσεις σχετικών δεδομένων στις ΗΠΑ με τη συμμετοχή 70.000 ασθενών, καταδεικνύεται ότι μετά τις πρώτες 30 ημέρες από τη λοίμωξη, τα άτομα που ανέρρωσαν από Covid-19 παρουσιάζουν υψηλότερο κίνδυνο θανάτου.
Σημαντική είναι επίσης η αυξημένη χρήση φαρμάκων οπιοειδών και μη οπιοειδή αναλγητικών, αντικαταθλιπτικών, αγχολυτικών, αντιυπερτασικών .
Οι μακροχρόνιες επιπλοκές αφορούν ακόμη και όσους πέρασαν τη νόσο ολιγοσυμπτωματικά ή ακόμη και ασυμπτωματικά.
Το 35% των παιδιών που νόσησε ανέφερε ένα ή δύο συμπτώματα έως και πέντε μήνες μετά την ανάρρωση, ενώ το 22,5% υπέφερε από τρία ή περισσότερα συμπτώματα, σύμφωνα με ιταλική μελέτη.
Τα συμπεράσματα αντίστοιχης βρετανική έρευνας αναφέρουν ότι το 13% των παιδιών κάτω των 11 ετών και περίπου το 15% των εφήβων 12-16 ετών ανέφεραν τουλάχιστον ένα σύμπτωμα πέντε εβδομάδες μετά την επιβεβαιωμένη μόλυνση με Covid-19.
Σε ισραηλινή μελέτη σημειώνεται ότι το 10-30% των παιδιών που νόσησαν από Covid-19 υποφέρουν από μακροχρόνια συμπτώματα, ενώ σε άλλη προδημοσιευμένη μελέτη το 24% των παιδιών που μελετήθηκαν είχε επίμονα συμπτώματα επτά έως εννέα μήνες μετά το εξιτήριο από το νοσοκομείο.
Τα συμπτώματα που ανέφεραν οι γονείς τους ήταν η κόπωση (10%) και οι διαταραχές του ύπνου (7%), ενώ τα συμπτώματα είναι συχνότερα σε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας.
Αν και οι ειδικοί τονίζουν ότι η πιθανότητα εμφάνισης χρόνιας νόσου στα παιδιά είναι σπάνια, επισημαίνουν ότι δεν είναι και απίθανη. Διαχωρίζουν πάντως τη μακρά ή χρόνια Covid από το πολυσυστηματικό υπερφλεγμονώδες σύνδρομο (MIS-C) μετά από Covid-19, το οποίο παρουσιάζεται σε ορισμένα παιδιά και εφήβους.
Σε κάθε περίπτωση πάντως συστήνεταιεγρήγορση γονιών και εκπαιδευτικών για ύποπτα συμπτώματα, ακόμη και μήνες μετά την ανάρρωση.
Αρκετοί αναρρώσαντες έχουν αντιμετωπίσει σοβαρές επιπλοκές που συνδέονται με το καρδιαγγειακό. Μεταξύ των συχνότερων επιπλοκών που καταγράφονται είναι η μυοκαρδίτιδα, η περικαρδίτιδα, ενώ έχουν καταγραφεί και εμφράγματα του μυοκαρδίου, αρκετές εβδομάδες ή και μήνες μετά τη λοίμωξη. Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρονται θρομβοεμβολικά και ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια.
Θωρακικός πόνος αναφέρθηκε σε έως και το 20% των επιζώντων της Covid-19 μετά από 60 ημέρες παρακολούθησης, ενώ το διαρκές αίσθημα παλμών αναφέρθηκε και στο 9% των αναρρωσάντων, έξι μήνες μετά τη νόσηση.
Έχει εξάλλου παρατηρηθεί αυξημένη πενταπλάσια έως εξαπλάσια συχνότητα καρδιομυοπάθειας κατά τη διάρκεια της πανδημίας σε σύγκριση με τις προπανδημικές περιόδους, ενώ φλεγμονή του μυοκαρδίου εντοπίζεται σε ρυθμούς κατά 60% αυξημένους, ακόμη και δύο μήνες μετά την αρχική διάγνωση.
Από μία γερμανική μελέτη προκύπτει ότι το 78% εμφανίζει καρδιαγγειακά προβλήματα δύο έως τρεις μήνες μετά την ανάρρωση.
Το ανησυχητικό εύρημα που προκύπτει από μία άλλη μελέτη 26 αθλητών κολεγίων, οι οποίοι είχαν ασυμπτωματική ή ήπια λοίμωξη, είναι ότι το 15% των συμμετεχόντων διαγνώστηκε με συμπτώματα μυοκαρδίτιδας, ενώ αλλοιώσεις στον καρδιακό μυ καταγράφηκαν σε άνω του 30% των συμμετεχόντων.
H 34χρονη Κατερίνα ήταν ένα από τα πρώτα κρούσματα της νόσου, τον Μάρτιο του 2020. Το πέρασα στο πόδι λέει Ένα ελαφρύ αίσθημα κόπωσης και δέκατα για δύο ημέρες. Ένα αναβράζον χάπι παρακεταμόλης ήταν αρκετό για να καμφθούν τα συμπτώματα. Νόμιζα ότι ξεμπέρδεψα. Μέχρι που δύο εβδομάδες μετά άρχισε το μαρτύριο λέει χαρακτηριστικά.
Έκτοτε και για τουλάχιστον επτά-οκτώ μήνες, η Κατερίνα βίωνε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα κόπωσης, και παράλληλα δυσγευσία. Ό,τι κι αν έτρωγα μου φαινόταν ίδιο. Είτε κοτόπουλο, είτε μπρόκολο, είτε σοκολάτα, η μοναδική διαφορά ήταν στην υφή.
Όπως η ίδια αναγνωρίζει, η λέξη μαρτύριο είναι καταχρηστική καθώς τα συμπτώματά της ήταν μηδαμινά μπροστά σε αυτά που ταλαιπωρούν άλλους αναρρώσαντες, αλλά μετά από τόσο διάστημα που την ταλαιπωρούσαν, ήταν αφάνταστα ενοχλητικά. Νομίζω ότι πέρασαν σταδιακά, χωρίς να λάβω ουσιαστική βοήθεια από τους γιατρούς που απευθύνθηκα μας λέει επισημαίνοντας ότι η αίσθηση της γεύσης της δεν έχει επανέλθει πλήρως.
H ανοσμία και αγευσία είναι από τα πλέον χαρακτηριστικά συμπτώματα της χρόνιας Covid, τα οποία συνοδεύουν πολλούς επιζήσαντες, αρκετούς μήνες μετά την ανάρρωσή τους. Δεν είναι βέβαια οι μοναδικές νευρολογικές και νευροψυχιατρικές συνέπειες της νόσου – στις συχνότερα καταγεγραμμένες συγκαταλέγονται ο πονοκέφαλος, η ζάλη, η ανορεξία, οι μυαλγίες, αλλά και πολύ πιο απειλητικές για τη ζωή όπως η μηνιγγοεγκεφαλίτιδα, η εγκεφαλική αιμορραγία, το σύνδρομο Guillain-Barré κ.ά.
Ιταλοί επιστήμονες ανέδειξαν ένα ελάχιστα φωτισμένο φαινόμενο: Το 56% των ασθενών που συμμετείχαν στη μελέτη, έναν μήνα και πλέον μετά την ανάρρωσή τους, ανάφερε κάποιο ψυχοπαθολογικό σύμπτωμα.
Το 42% ανέφεραν αγχώδη διαταραχή, το 40% αϋπνία, το 31% κατάθλιψη και το 28% μετα-τραυματική διαταραχή. Οι γυναίκες υπέφεραν περισσότερο τόσο από άγχος όσο και από την κατάθλιψη, ενώ οι ασθενείς με προηγούμενη ψυχιατρική διάγνωση είχαν σαφώς αυξημένες πιθανότητες για υποτροπή.
Από αμερικανική μελέτη προέκυψε ότι το 5,8% των νοσηλευομένων που δεν είχαν ιστορικό, εκδήλωσε κατά τη διάρκεια της Long Covid κάποια ψυχιατρική νόσο.
Μία άλλη μελέτη κοόρτης που ανέλυσε τα ιατρικά δεδομένα 236.379 ασθενών που είχαν διαγνωστεί με Covid-19, κατέδειξε πως ένας στους τρεις (33,62%) διαγνώστηκε με κάποια νευρολογική ή ψυχιατρική πάθηση. Το 12,8% εξ αυτών μάλιστα, διαγνώστηκε για πρώτη φορά. Το ποσοστό ήταν υψηλότερο μεταξύ όσων νοσηλεύτηκαν σε ΜΕΘ (46,42%).
Μεταξύ των συνηθέστερων συμπτωμάτων που αναφέρονταν είναι οι διαταραχές άγχους (17%) και η ψυχωτική διαταραχή (1,4% στο σύνολο και 2,7% σε όσους νοσηλεύτηκαν για ΜΕΘ).
Σε μικρότερα ποσοστά, αλλά σημαντικά υψηλότερα σε σύγκριση με την εποχική γρίπη και άλλα λοιμώδη νοσήματα, αναφέρονται άλλες νευρολογικής φύσης παθήσεις, όπως η ενδοκρανιακή αιμορραγία, το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο, ο παρκινσονισμός, και η άνοια.
Εσχάτως γίνεται πολύς λόγος για τη σπανιότατη πιθανότητα θρομβώσεων, ως ανεπιθύμητη ενέργεια εμβολίων που βασίζονται σε αδενοϊούς. Από την παρελκυστική συζήτηση όμως απουσιάζει η σαφώς σοβαρότερη και πιθανότερη απειλή από θρομβώσεις όσων νοσούν από Covid-19 – τόσο κατά τη διάρκεια της οξείας φάσης 15-20% όσων νοσηλεύονται υποφέρουν από θρομβώσεις, συχνά ασυμπτωματικές, όσο και εβδομάδες ή μήνες αργότερα.
Από ανάλυση σχετικών μελετών προκύπτει ότι περίπου ένας στους 20 ασθενείς κινδυνεύει με θρόμβωση μετά την ανάρρωσή του.
Το 2,5% των ασθενών που μελετήθηκαν στις ΗΠΑ υπέστησαν θρομβωτικό επεισόδιο κατά μέσο όρο 23 ημέρες μετά το εξιτήριο, ενώ το 3,7% εμφάνισε αιμορραγία έως και 30 ημέρες μετά την ανάρρωση.
Οι ειδικοί συστήνουν ιδιαίτερη προσοχή και επικοινωνία με τους γιατρούς σε περίπτωση ύποπτων συμπτωμάτων.
Επιζήσαντες της Covid εμφάνισαν ακόμα σε δυσανάλογα ποσοστά διαβήτη, εβδομάδες ή ακόμη και μήνες μετά την ανάρρωσή τους.
Οι επιστήμονες δεν έχουν προς το παρόν καταλήξει στα ακριβή αίτια του φαινομένου, ούτε αν πρόκειται για ασθενείς με αδιάγνωστη νόσο, αλλά πλέον συστήνεται στους αναρρώσαντες να παρακολουθούν τις τιμές του σακχάρου τους.
Εξίσου ανεξήγητη είναι η εμφάνιση υποξείας θυρεοειδίτιδας και αυτοάνοσων νοσημάτων όπως το Hashimoto ή η νόσος του Graves.
Οι ειδικοί δεν έχουν ακόμη καταλήξει στις ακριβείς αιτίες του φαινομένου, αλλά άπαντες σχεδόν συναινούν ότι είναι πολυπαραγοντικό.
Μία πιθανή ερμηνεία σχετίζεται με τις βλάβες και ανεπάρκειες που προκαλεί ο ιός σε διάφορα όργανα του σώματος.
Μία επίσης βάσιμη εικασία είναι ότι ο ιός συνεχίζει να κρύβεται σε διάφορα όργανα του σώματος, και παραμονεύει ώστε να επιτεθεί παρότι δεν ανιχνεύεται στα διαγνωστικά τεστ. Μπορεί να πρόκειται ακόμη και για ίχνη του ιού, όπως το RNA του. Πιθανότατα αυτό εξηγεί τα καρδιαγγειακά, νευρολογικά ή γαστρεντερικά προβλήματα.
Οι ειδικοί πλέον μελετούν τη Long Covid υπό το πρίσμα της πολυσυστηματικής αυτοάνοσης διαταραχής.
Προσπαθούν δηλαδή να διερευνήσουν αν η αντίδραση του ανοσοποιητικού είναι μία ετεροχρονισμένη προσπάθεια να αμυνθεί στον εισβολέα, ακόμη κι όταν αυτός έχει φύγει από τον οργανισμό. Τα αντισώματα δηλαδή επιτίθενται σε όργανα του σώματος.
Αν και απαιτούνται περαιτέρω μελέτες και μακροπρόθεσμη παρακολούθηση των ασθενών, οι πρώτες σχετικές έρευνες καταδεικνύουν ότι μία έστω δόση του εμβολίου κατά της Covid-19, είναι αρκετή για να αμβλυνθούν ή ακόμη και να εξαφανιστούν τα συμπτώματα της χρόνιας Covid.
Από νεότερη σχετική μελέτη που διεξήχθη με πρωτοβουλία της οργάνωσης Long COVID SOSπροέκυψαν ακόμη πιο ενθαρρυντικά ευρήματα. Το 56,7% των συμμετεχόντων παρουσίασε συνολική βελτίωση στα συνηθέστερα συμπτώματα της χρόνιας Covid μετά τον εμβολιασμό, το 24,6% ανέφερε ότι τα συμπτώματα παρέμειναν αμετάβλητα, ενώ το 18,7% έκανε λόγο για επιδείνωση των συμπτωμάτων.
Αξιοσημείωτη είναι η βελτίωση των συμπτωμάτων σε όσους έλαβαν εμβόλια mRNA σε σύγκριση με όσους έλαβαν εμβόλιο αδενοϊού.
Ειδικά για το εμβόλιο της Moderna καταγράφηκαν σημαντικά αυξημένες πιθανότητες βελτίωσης συμπτωμάτων όπως η κόπωση, η εγκεφαλική ομίχλη, ο μυϊκός πόνος, και λιγότερες πιθανότητες για επιδείνωση.
Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι συνέπειεςτου συνδρόμου, απαιτούνται διεπιστημονικές προσεγγίσεις και παρακολούθηση του εκάστοτε ασθενούς από πνευμονολόγο, καρδιολόγο, νευρολόγο, αιματολόγο, και ενδεχομένως ψυχίατρο, οφθαλμίατρο και δερματολόγο.
Και βέβαια εξατομικευμένη παρακολούθηση και αποκατάσταση, την οποία ζητούν ασθενείς, συγγενείς, γιατροί και ερευνητές.
Τα συστήματα υγείας ανά τον κόσμο οφείλουν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες που επιβάλλει βίαια η πανδημία του SARS CoV-2, και η προοπτική διαχείρισης μεγάλου τμήματος του πληθυσμού με χρόνια προβλήματα υγείας ή και αναπηρίες.
Παράλληλα είναι επιβεβλημένη η ενίσχυση της πρωτοβάθμιας φροντίδας ούτως ώστε να προλαμβάνεται αλλά και να καταγράφεται το φαινόμενο εγκαίρως, ενώ κρίνεται επιβεβλημένη η ενημέρωση όλων των ιατρών.
Αντίστοιχη εγρήγορση βέβαια, θα πρέπει να υπάρχει και σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, καθώς οι επιπτώσεις της Long Covid θα είναι ανυπολόγιστες τα επόμενα χρόνια.
Είναι επίσης προφανές ότι ένα φαινόμενο με τόσο μεγάλο εύρος και δυνητικά θύματα εκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο, έχει και κοινωνικο οικονομικές συνέπειες, ενώ συνεπάγεται και σημαντική επιβάρυνση των συστημάτων υγείας. Σύμφωνα με προδημοσιευμένη μελέτη χιλιάδων ασθενών που πάσχουν από Long Covid, το 45,2% ανέφερε ότι εργάζεται πλέον με μειωμένο ωράριο συγκριτικά με το διάστημα πριν νοσήσει, ενώ το 22,3% δεν εργάζονταν κατά τη στιγμή της έρευνας λόγω της κατάστασης της υγείας τους.
Κέντρα αποκατάστασης και διαχείρισης των ασθενών ιδρύονται διεθνώς πρώτο το Mount Sinai, ενώ και στην Ελλάδα λειτουργούν μονάδες και ιατρεία παρακολούθησης ασθενών στο Σωτηρία, το Λαϊκό, το Γ.Ν. Παπαγεωργίου . Προς το παρόν οι γιατροί και οι ειδικοί ερευνητές δεν έχουν καταλήξει με βεβαιότητα στις αιτίες του συνδρόμου, ούτε βέβαια στο πώς μπορούν να προλάβουν την εκδήλωσή του.
Παρότι οι θεραπείες βελτιώνονται διαρκώς, ακόμη και για δυσεξήγητα φαινόμενα, όπως η εγκεφαλική ομίχλη, δεν είναι διασφαλισμένη η άμβλυνση όλων των συμπτωμάτων.
Επομένως, συμβουλεύουν όσους θέλουν να αποφύγουν τη Long Covid, να αποφύγουν τη λοίμωξη από Covid-19.
Πώς μπορεί να γίνει αυτό;
Μα με τον εμβολιασμό.
Οι υπόλοιποι, συμπεριλαμβανομένων των ανηλίκων, θα πρέπει να συνεχίσουν να τηρούν όλα τα μέτρα προστασίας, όπως η τήρηση φυσικών αποστάσεων, η χρήση μάσκας, η σχολαστική υγιεινή των χεριών.
Χαιρετε
Φίλε Μάκη
ΑπάντησηΔιαγραφήκαλησπέρα
Το πόσο σωτήριος και απαραίτητος είναι ο εμβολιασμός για το covid 19 και γενικότερα τις απόψεις μου περί του εμβολιασμού τις γνωρίζεις και επομένως δεν αναφέρομαι καθόλου σ’ αυτό.
Σκέπτομαι όμως το εξής: νοσεί κάποιος από covid 19. Και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, από την ημέρα που πέρασαν τα συμπτώματα, εμφανίζεται κάποιου είδους νοσηρότητα. Μυαλγία, πονοκέφαλος, ψυχική πάθηση, ταχυκαρδία, κόπωση, αμνησία, παράλυση ή οτιδήποτε άλλο. Ο καθένας απλοϊκά σκεπτόμενος λέει πως οτιδήποτε συμβεί μετά από covid 19 οφείλεται στο covid 19. Με άλλα λόγια προσπαθώ να επισημάνω ότι ένα από τα δυσκολότερα πράγματα στην Ιατρική, (και στην ζωή γενικότερα), είναι το να συνδέσει κανείς το αιτιατό με το σωστό αίτιο. Δύσκολο. Πολύ Δύσκολο.
Φιλικά, με εκτίμηση
Στράτος