ΤΕΧΝΗΤΗ ΕΥΦΥΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ

Σήμερα, η τεχνολογία ,

μας δίνει τη δυνατότητα να αναπαράγουμε ψηφιακά όλα όσα υπάρχουν στον κόσμο μας, στους ασθενείς μας, αλλά κυρίως να χρησιμοποιούμε αυτές τις προσομοιώσεις προς όφελος μας, όπως και την 

εξατομικευμένη θεραπεία μέσω Virtual Reality και 

το ιατρικό ψηφιακό δίδυμο 

μέσω Artificial Intelligence.

Και  τι είναι το ψηφιακό δίδυμο

Ο 49χρονος Andrea, έχει διαγνωστεί με κολπική μαρμαρυγή επισκέπτεται τον καρδιολόγο του, ο οποίος χρησιμοποιεί το ιστορικο του ασθενή και δημιουργει το

Ψηφιακό δίδυμο του.

Η Εικονική καρδιά που εμφανίζεται στην οθόνη  σε τρισδιάστατη μορφή, με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, 

δεν είναι μια απλή απεικόνιση, 

αλλά ένα ψηφιακό αντίγραφο που μοιάζει, συμπεριφέρεται και αντιδρά ακριβώς όπως η φυσική καρδιά 

του ασθενούς.
Μέσω προηγμένων δυνατοτήτων ανάλυσης, 

προσομοιώνονται και συγκρίνονται διάφορες θεραπευτικές επιλογές στον ψηφιακό δίδυμο, με στόχο τη βέλτιστη εξατομικευμένη θεραπεία, την οποία στη συνέχεια θα λάβει ο ασθενής.

Δεν πρόκειται για μια εικόνα από το μέλλον, αλλά μια κατάσταση ήδη παρούσα στην κλινική πρακτική, με την τεχνολογία του ψηφιακού διδύμου (digital twin) να επεκτείνεται και σε άλλα όργανα, του εγκεφάλου, ενός πολύπλοκου οργάνου υπεύθυνου για τις γνωστικές, συμπεριφορικές και συναισθηματικές μας δεξιότητες και αδεξιότητες, 

συμβάλλοντας ουσιαστικά τόσο στην εξατομικευμένη αντιμετώπιση δυσλειτουργιών και ασθενειών, όσο και στην προσωποκεντρική πρόληψη.

Πριν πέντε μήνες έρχεται στο φως της δημοσιότητας η περίπτωση της Anne, μιας 48χρονης Καναδής που βρήκε τη φωνή της με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης. 

Στα 30 της υπέστη εγκεφαλικό που την άφησε ανίκανη να μιλήσει. 

Τώρα, σ ένα επιστημονικό ορόσημο, 18 χρόνια μετά το εγκεφαλικό, μια πρωτότυπη τεχνολογία βασισμένη στην τεχνητή νοημοσύνη μετάφρασε τα σήματα του εγκεφάλου της 

σε ηχητικές λέξεις, 

επιτρέποντάς της να επικοινωνεί πλήρως.

Σίγουρα έχετε ακούσει για την πρώτη εμφύτευση μικροτσίπ σε ανθρώπινο εγκέφαλο από την εταιρεία του Έλον Μασκ,  ασχετα αν την προσπερασατε .
Στόχος της εν λόγω εταιρείας είναι η συζευξη  φυσικής και τεχνητής νοημοσύνης, και διασυνδεση ανθρώπινου εγκεφάλου μ εναν υπολογιστη  , βοηθώντας ατυχεις που υποφέρουν από παράλυση, να αλληλοεπιδράσουν με το περιβάλλον τους.

Πριν δυο μήνες, Αμερικανοί αξιοποίησαν την τεχνητή νοημοσύνη για να αντιμετωπίσουν μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στη μάχη κατά του καρκίνου: 

την πρόβλεψη του πότε ο καρκίνος θα αντισταθεί στη χημειοθεραπεία.
Η γενετική σύνθεση ενός όγκου επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ανταπόκρισή του στα φάρμακα, όμως το πλήθος μεταλλάξεων που εντοπίζονται στους όγκους καθιστά την πρόβλεψη της αντίστασης στα φάρμακα δύσκολη υπόθεση.

Η τεχνητή νοημοσύνη ξεπερνάει αυτό το εμπόδιο δίνοντας τη δυνατότητα ταχείας ανάλυσης χιλιάδων μεταλλάξεων αλλά και ανίχνευσης του υποκείμενου μοριακού μηχανισμού της ανθεκτικότητας, τουλάχιστον στα είδη καρκίνου στα οποία δοκιμάστηκε ο αλγόριθμος, επισπεύδοντας τη διαδικασία ανάπτυξης νέων στοχευμένων θεραπειών.

Πολλές νόσοι αντιμετωπίζονται καλά, άλλες καταστάσεις όμως, όπως η άνοια και ο αυτισμός μας προβληματίζουν. 

Αναμφισβήτητα, η επιστήμη έχει καταφέρει να ανακαλύψει πολλά σχετικά με τη λειτουργία του εγκεφάλου, όπως διαδικασίες νευρομετάδοσης, οι περιοχές εγκεφάλου που σχετίζονται με συγκεκριμένες λειτουργίες και η επίδραση διαφόρων ουσιών στον εγκέφαλο. 

Υπάρχουν ακόμα πολλά άγνωστα πεδία και μεταβλητές, όπως η πλήρης κατανόηση της συνολικής λειτουργίας του ανθρώπινου νου, οι ακριβείς μηχανισμοί που βρίσκονται πίσω από διάφορες ψυχικές και νευρολογικές διαταραχές και εκείνοι που συντελούν στην φαρμακο-ανθεκτικότητα.

Η εποχή της τεχνητής νοημοσύνης,  στην ψυχιατρική, φέρνει μια νέα δυναμική.
Στο πεδίο της έρευνας, μπορεί να βοηθήσει να αποκωδικοποιήσουμε  τα μυστήρια του ανθρώπινου εγκεφάλου. 

Μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν τεράστιο όγκο δεδομένων σχετικά με τον εγκέφαλο απ τη γενετική, τη νευροαπεικόνιση, τις γνωστικές αξιολογήσεις και πλέον τα smartphones. 

Η τεχνητή νοημοσύνη θα ωφελήσει σημαντικά με την ικανότητα της να συνδυάζει και να αναλύει ταχύτατα αυτό το μεγάλο όγκο δεδομένων, εντοπίζοντας μοτίβα και συσχετίσεις που θα βοηθήσουν να εμβαθύνουμε γιατί κάποιοι άνθρωποι αναπτύσσουν ψυχικές  νευρολογικές διαταραχές, 

ποιος ανταποκρίνεται καλύτερα σε ορισμένες θεραπείες και 

ποιος μπορεί να χρειάζεται άμεσα βοήθεια.
Επιπλέον, η χρήση των Βig Data σε συνδυασμό με την τεχνητή νοημοσύνη θα συμβάλει στην περαιτέρω κατανόηση των αιτιολογικών μηχανισμών των ψυχιατρικών και νευρολογικών νόσων, 

στον εντοπισμό ατόμων υψηλού κινδύνου ή όσων κινδυνεύουν να υποτροπιάσουν, στην ανάπτυξη νέων προγραμμάτων προαγωγής της ψυχικής υγείας και φυσικά στην ανάπτυξη νέων στοχευμένων, εξατομικευμένων θεραπευτικών προσεγγίσεων με βάση τα μοναδικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου, που είναι το μεγάλο στοίχημα στον τομέα της ψυχικής υγείας.

Εδω χρειάζεται εξειδίκευση, κατάρτιση, διεπιστημονική εμπειρία, τεχνογνωσία και πόροι τόσο σε οικονομικό και ανθρώπινο επίπεδο, 

Αυτή τη στιγμή εταιρίες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της υγείας, επενδύουν στην τεχνητή νοημοσύνη και την αξιοποιούν προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν την επικινδυνότητα, το κόστος και τους χρόνους ανάπτυξης νέων φαρμάκων, καθώς και για να παρέχουν εξατομικευμένες λύσεις φροντίδας για τους ασθενείς. 

Από 10 δισ. δολάρια που ήταν η αξία της αγοράς τoυ ΑΙ στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη το 2021 προβλέπεται να φτάσει τα 200 δισ. το 2030.

Η Ελλάδα επιδεικνύει όλο και περισσότερη ψηφιακή ωριμότητα, 

η ψηφιακή μετάβαση και διακυβέρνηση είναι έννοιες που μπήκαν στη συνείδηση της κοινωνίας, η εθνική στρατηγική για την τεχνητή νοημοσύνη είναι προ των πυλών και ο αριθμός τόσο των ελληνικών επιστημονικών δημοσιεύσεων στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης όσο και των νεοφυών εταιρειών, που δραστηριοποιούνται στην παροχή λογισμικού και εφαρμογών, παρουσιάζουν μια σταθερά ανοδική πορεία την τελευταία πενταετία. 

Αναπτυχθήκαν, μάλιστα, και αρκετές επιχειρήσεις, οι οποίες δραστηριοποιούνται στον κλάδο της υγείας. 

Αξιοσημείωτες τεχνολογικές λύσεις παρέχονται και από άλλες ελληνικές startups όπως η DeepMed και η LANGaware που αξιοποιούν την ισχύ της τεχνητής νοημοσύνης με σκοπό την έγκαιρη και αποτελεσματική ανίχνευση νευροεκφυλιστικών ασθενειών όπως 

η άνοια και την παροχή εξατομικευμένων λύσεων φροντίδας για τους ασθενείς. 

Παρόλα αυτά, η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης στην καθημερινότητα καθυστερεί 

 Μάλιστα, σύμφωνα με τις αναλύσεις του Παρατηρητηρίου Ψηφιακού Μετασχηματισμού του ΣΕΒ, η χρήση τεχνολογιών αιχμής όπως η τεχνητή νοημοσύνη, παραμένει πολύ περιορισμένη στην Ελλάδα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. 

Σημαντικοί ανασταλτικοί παράγοντες για την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης στην υγεία είναι η έλλειψη ικανού όγκου αξιοποιήσιμων πληροφοριών και δεδομένων υγείας που είναι αναγκαίες για την “εκπαίδευση” των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης και η περιορισμένη υπολογιστική ισχύς στις δομές υγείας που είναι αναγκαία για την εκτέλεση σύνθετων υπολογισμών. 

Αυτά τα κενά πρέπει να καλυφθούν και η Ελλάδα πρέπει να κινηθεί τάχιστα στη ψηφιοποίηση όλων των αρχείων και των ιατρικών πληροφοριών. 

Σήμερα, η τεχνητή νοημοσύνη βρίσκει εφαρμογή σε πολλές ιατρικές ειδικότητες, βοηθώντας, και όχι υποκαθιστώντας, τους γιατρούς στην λήψη κλινικής απόφασης. 

Αλγόριθμοι και προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης συνεισφέρουν ουσιαστικά στην αξιολόγηση καρδιογραφημάτων εντός δευτερολέπτων, 

στην έγκαιρη διάγνωση του Αλτσχάιμερ 

και στον εντοπισμό ατόμων που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης επιθετικών τύπου καρκίνου.
Αναμφισβήτητα, αυτή τη στιγμή η μεγαλύτερη εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στην ιατρική είναι στην ανάλυση της εικόνας. 

Ίσως το πιο εντυπωσιακό είναι ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να κάνει πράγματα που οι άνθρωποι αδυνατούν, όπως 

το να εντοπίζει σε μια αξονική τομογραφία κακοήθειες σε πολύ αρχικά στάδια που το ανθρώπινο μάτι δεν μπορεί καν να διακρίνει.

Στην ψυχιατρική και ψυχοθεραπεία, στον τομέα μου δηλαδή, στερούμαστε τέτοιου είδους απεικονιστικές μεθόδους. 

Δε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια αξονική τομογραφία για να διεισδύσουμε στον εσωτερικό κόσμο και στα ψυχικά τραύματα, τα οποία ούτως ή άλλως κουβαλάμε όλοι μέσα μας.
Παρόλο που ο τομέας της ψυχικής υγείας απαιτεί ενσυναίσθηση που οι υπολογιστές δεν μπορούν (για την ώρα) να προσομοιώσουν, 

η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανίχνευση των ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης ψυχικών διαταραχών και ως εκ τούτου στην παροχή έγκαιρης παρέμβασης.

Ουσιαστικά, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ωφελήσει, αφού έχει την ικανότητα αφενός να αντλεί μεγάλο όγκο δεδομένων από διάφορες πηγές, από ηλεκτρονικά αρχεία υγείας και γενετικά δεδομένα μέχρι δεδομένα που λαμβάνονται από smartphones και φορητές συσκευές και αφετέρου να αναλύει σε πραγματικό χρόνο όλα αυτά τα δεδομένα, ανιχνεύοντας πολύ έγκαιρα και με υψηλό βαθμό ακρίβειας, που φτάνει μέχρι και το 100%, προβλήματα της ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων των ψυχωτικών, διατροφικών και διάχυτων αναπτυξιακών διαταραχών, των διαταραχών της διάθεσης και των αυτοκτονιών, πράγμα που σημαίνει ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να προσφέρει στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, ένα σημαντικό εργαλείο αξιολόγησης του κινδύνου αυτοκαταστροφικών και αυτοκτονικών συμπεριφορών, που είναι και το μείζον ζήτημα στην κλινική πράξη.

Μάλιστα, τεχνολογία και επιστήμη έχουν προχωρήσει τόσο μπροστά, που είμαστε πλέον σε θέση να ανιχνεύουμε μέχρι και ισχνά προειδοποιητικά σημάδια ψυχικών διαταραχών με βάση την ανάλυση των χαρακτηριστικών της ομιλίας των ανθρώπων. 

Η έγκαιρη πρόγνωση

Υπάρχουν ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στα φάρμακα ή πρέπει να δοκιμάσουν διάφορα σκευάσματα μέχρι να βρεθεί το κατάλληλο για αυτούς. 

Η τεχνητή νοημοσύνη βοήθα να συλλέξουμε και να αξιολογήσουμε πλήθος δεδομένων από γενετικό υλικό μέχρι ηλεκτρονικά αρχεία υγείας και μέσω αλγορίθμου να προβλέπουμε με ακρίβεια ποιο φάρμακο ταιριάζει σε ποιον. 

Η πρόβλεψη αυτή μεταφράζεται σε ταχύτερη ίαση των ασθενών, βελτίωση της ποιότητας ζωής τους και εξοικονόμηση πόρων.
Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα στους 5000 ασθενείς, 18-78 ετών, είναι πολύ ενθαρρυντικά και φρονώ ότι η τεχνική μας μπορεί να επεκταθεί σε όλο το φάσμα τη ψυχοπαθολογίας, φέρνοντας μας όλο και πιο κοντά στο διαχρονικά ζητούμενο της ψυχιατρικής ακρίβειας, που αφορά την προσαρμογή της θεραπείας στις εξατομικευμένες ανάγκες κάθε ασθενούς με βάση το γενετικό προφίλ του και την κλινική εικόνα της δεδομένης στιγμής.
Η κεντρική ιδέα είναι να μπορούμε να χαρακτηρίζουμε τον φαινότυπο της νόσου σε επίπεδο ασθενούς και να προτείνουμε μία εξατομικευμένη θεραπεία μέσω της αυτόματης ανάλυσης πολυμορφικών δεδομένων με τη βοήθεια των τεχνικών τεχνητής νοημοσύνης που κυμαίνονται από τη μηχανική έως τη βαθιά μάθηση.

Με την πολυπλοκότητα που προκαλείται από τον συνδυασμό της εξελισσόμενης επιστημονικής γνώσης και της διάθεσης μεγάλου όγκου ιατρικών εξετάσεων, που γίνονται όλο και πιο πολύπλοκες, συνδυάζοντας γονιδιακά, απεικονιστικά, βιοχημικά και περιβαλλοντικά δεδομένα, δημιουργείται ένα τεράστιο φάσμα πληροφοριών, το οποίο ο ανθρώπινος εγκέφαλος αδυνατεί να επεξεργαστεί ταυτόχρονα.

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι λοιπόν απαραίτητη και η ορθή εφαρμογή της στον χώρο τόσο της σωματικής όσο και ψυχικής υγείας θα επιφέρει πολλαπλά οφέλη για ασθενείς και συστήματα υγείας, εκ των οποίων ταχύτερες και ακριβέστερες διαγνώσεις, ασφαλέστερη πρόγνωση νοσημάτων, πιο άμεσες απαντήσεις στους ασθενείς μας, εξατομικευμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις, εξοικονόμηση πόρων τόσο σε ανθρώπινο όσο και σε οικονομικό επίπεδο, μείωση της γραφειοκρατίας και της επιβάρυνσης του προσωπικού και ως εκ τούτου επαυξημένη φροντίδα επικεντρωμένη στον ασθενή.

Πρέπει να γινει αντιληπτό ότι η τεχνητή νοημοσύνη από μόνη της δεν είναι κίνδυνος. 

Αυτό που θα καθορίσει τον προσανατολισμό της είναι το ρυθμιστικό πλαίσιο και ο τρόπος και με τον οποίο θα χρησιμοποιηθεί

Αν και τα διαθέσιμα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης στην υγεία είναι σχετικά απλά, η κακή χρήση τους μπορεί να οδηγήσει σε ανακριβή και εσφαλμένα συμπεράσματα. 

Κλειδί για την απόκτηση του μέγιστου δυνατού οφέλους από την τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί η κατάρτιση. 

Το ιατρικό προσωπικό πρέπει να εκπαιδευτεί σωστά ώστε να είναι σε θέση να χρησιμοποιεί την τεχνολογία και να αξιοποιεί τα αποτελέσματα ορθά.

Στόχος δεν είναι απλώς η επιβίωση στον ψηφιακό κόσμο μέσω αξιοποίησης ψηφιακών εργαλείων για την κάλυψη βασικών αναγκών, όπως η εξ αποστάσεως εργασία ή εκπαίδευση, αλλά η αξιοποίηση της τεχνολογίας με τρόπο που ενισχύει την ψυχική υγεία και ολιστική ευεξία όλων και του καθενός ξεχωριστά, εξατομικευμένα
Άκρως εφικτό και αναγκαίο σήμερα, αφού σύμφωνα με ερευνητικές μελέτες η ψυχική μας υγεία είναι επιβαρυμένη, διαταράσσοντας ουσιαστικά τον τρόπο με τον οποίο κοιμόμαστε, τρώμε, λειτουργούμε, μαθαίνουμε, εργαζόμαστε και αποδίδουμε. 

Σήμερα, 1 στους 5 δυσλειτουργεί και υποφέρει από συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης ή burnout, καταστάσεις που κοστίζουν στην παγκόσμια οικονομία τρισεκατομμύρια δολάρια σε απώλεια παραγωγικότητας.

Πρόκειται για μια πραγματική επανάσταση στον τρόπο που φροντίζουμε την ψυχική μας υγεία, καθιστώντας την πιο προσιτή και αποτελεσματική, φέρνοντας στο προσκήνιο εξατομικευμένες, ολιστικές και κλινικά τεκμηριωμένες λύσεις ευεξίας, που είναι προσβάσιμες σε όλους, οποτεδήποτε και από οπουδήποτε σε χαμηλό κόστος.

Φανταστείτε αυτές τις καινοτόμες εφαρμογές, που διατίθενται ήδη σε πολλές γλώσσες και χώρες (> 2,3 εκατομμύρια χρήστες ήδη) και που θα είναι διαθέσιμες και στην Ελλάδα σύντομα, σαν ένα google map, που ανιχνεύει σε πραγματικό χρόνο το επίπεδο της ψυχοσωματικής μας ευεξίας, και που ανάλογα μας δίνει εξατομικευμένη καθοδήγηση για ποιοτικότερο ύπνο, ορθή ενσωμάτωση σωματικής δραστηριότητας και αλλαγή διατροφικών συνηθειών ή για τεχνικές μείωσης του στρες και διαχείρισης μιας ευρείας γκάμας δυσλειτουργικών σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών.

Τo βασικό πλεονέκτημα αυτών των εφαρμογών είναι ότι φροντίζουν εξατομικευμένα την ψυχική υγεία και ολιστική ευεξία όλων των εργαζομένων, φοιτητών και αθλητών και όχι μόνο όσων είναι στο κόκκινο, δηλαδή σε κρίση, κατάσταση που συνεπάγεται δραματική μείωση της παραγωγικότητας ή αποδοτικότητας και απαιτεί πρόσβαση σε επαγγελματία υγείας. 

Αξιοσημείωτο ότι οι εφαρμογές προσαρμόζονται ήδη καταλληλά ώστε να προσφέρουν υπηρεσίες και στους ασθενείς με χρόνια νοσήματα.

Ουσιαστικά, οι εφαρμογές παρεμβαίνουν τη σωστή στιγμή, με το σωστό επίπεδο υποστήριξης και τα σωστά εργαλεία, που ανταποκρίνονται στις ανάγκες του ατόμου και στη φάση στην οποία βρίσκεται, υποστηρίζοντας όλους μας, όχι απλώς να μη φτάσουν στο κόκκινο, αλλά προχωρούν ένα βήμα παρακάτω, βοηθούν τους ανθρώπους να αναπτυχθούν και να ευημερήσουν.

Μάλιστα, η χρήση τους επιδρά θετικά, σε παράγοντες που έχουν σημασία στον εργασιακό χώρο και στην προσωπική ζωή όπως η μείωση των απουσιών και του στρες, η βελτίωση της ποιότητας ζωής, της συγκέντρωσης, της αποδοτικότητας, ενώ παράλληλα αποδεικνύει έμπρακτα την ευαισθησία και την κοινωνική ευθύνη του οργανισμού και ενισχύει και την βαθμολογία του οργανισμού στα κριτήρια ESG (Environment, Social, Governance) και ειδικά στον πυλώνα Sοcial, που αφορά την επίπτωση της επιχειρηματικής λειτουργίας στην κοινωνία.

Γνωρίζετε ότι αποτελεί μονόδρομο για τις επιχειρήσεις η εναρμόνιση με τους τρείς πυλώνες ESG. 

Αυτονόητα, όσοι δεν το πράξουν, θα μείνουν πίσω, χάνοντας το “τρένο” του ανταγωνισμού και ίσως αυτό της μελλοντικής επιβίωσής τους.

 Καθώς περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν ψηφιακές εφαρμογές αυτoαξιολόγησης και αυτοφροντίδας, που αποτελούν μια εισαγωγή στην ψυχική υγειά και ευεξία και πρέπει να είναι πάντα επιστημονικά και κλινικά τεκμηριωμένες, φρονώ ότι θα αυξηθεί η ευαισθητοποίηση και το περαιτέρω ενδιαφέρον για την αναζήτηση βοήθειας από επαγγελματίες ψυχικής υγείας. 

Και αυτό ήδη φαίνεται τόσο στην πράξη όσο και από μελέτες.

Η θεραπεία των προβλημάτων ψυχικής υγείας έχει πολλά κοινά με τη διδασκαλία.
Υπάρχουν πράγματα που μπορεί να κάνει η τεχνολογία για να βοηθήσει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, όπως η ψυχική ανθεκτικότητα, αλλά δεν αντικαθιστά αυτό που κάνει ένας δάσκαλος.
Θέλω και πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το μέλλον της τεχνολογίας στην ψυχική υγεία δεν αφορά την αντικατάσταση των ανθρώπων, αλλά την υποστήριξή τους.

Μην ξεχνάμε ότι το δίκτυο κατοπτρικών νευρώνων του ανθρώπινου εγκεφάλου είναι εκείνο που ενεργοποιείται ακούσια και διευκολύνει την αλληλεπίδραση και τη σχέση με τους γύρω μας χάρη στη δυνατότητα κατανόησης των πράξεων των άλλων. 

Αυτοί οι νευρώνες καθιστούν δυνατές σημαντικές ανθρώπινες λειτουργίες όπως η ενσυναίσθηση, που στερείται η τεχνητή νοημοσύνη και είναι ζωτικής σημασίας και αναντικατάστατη δεξιότητα στον τομέα των υπηρεσιών ψυχικής υγεία.

Καταρχάς, η τεχνητή νοημοσύνη αναπτύσσει περαιτέρω την τηλεϊατρική, μοιράζοντας την τεχνογνωσία και τις γνώσεις των ειδικών για να συμπληρώσει τους παρόχους υγείας, όπως έναν γενικό γιατρό σε μια απομακρυσμένη δομή. Υπάρχουν για παράδειγμα πολλά προγράμματα τεχνητής νοημοσύνη που χρησιμοποιούν εικόνες του ανθρώπινου ματιού για να δώσουν διαγνώσεις, που διαφορετικά θα απαιτούσαν οφθαλμίατρο. 

Πέραν από τις εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης για την ενίσχυση της ψυχικής υγείας που ανέπτυξε η ομάδα μου και που είναι ήδη διαθέσιμες σε χαμηλό κόστος, στο εγγύς μέλλον οι εφαρμογές κινητών τηλέφωνων που ενσωματώνουν την τεχνητή νοημοσύνη θα μας επιτρέπουν να παρακολουθούμε εξ αποστάσεως τα προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας σε ασθενείς και ολόκληρες πληθυσμιακές ομάδες, μαθαίνοντας όχι μόνο για τους παράγοντες που τους εμποδίζουν να συμμορφώνονται με τη θεραπεία αλλά και ενημερώνοντας μας για αντιδράσεις σε μια θεραπεία ή για συμπεριφορικές και συμπωματικές αλλαγές που προκύπτουν μεταξύ των ραντεβού, έτσι ώστε να ενσωματωθεί  αυτή η γνώση στο θεραπευτικό πλάνο.

Σήμερα, τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα υγείας των πολιτών προστατεύονται από κανονιστικές οδηγίες που παρέχονται από τον GDPR και το HIPAA, όμως η τεχνολογία είναι πάντα ένα βήμα μπροστά.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την αξιοποίηση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης στον τομέα της σωματικής και ψυχικής υγείας και της υγειονομικής περίθαλψης αποτελεί η διαθεσιμότητα αξιόπιστων και αντιπροσωπευτικών δεδομένων υγείας. 

Η πρόκληση και η δυσκολία είναι αφενός να τα εξασφαλίσουμε και αφετέρου να τα προστατεύσουμε από διαρροές.
Ο νέος Ευρωπαϊκός Κανονισμός γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη, γνωστός ως AI EU Act, θέτει τους πρώτους κανόνες, που θα διασφαλίζουν, ότι η τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης θα αναπτύσσεται και θα χρησιμοποιείται από εδώ και στο εξής στην ευρωπαϊκή οικογένεια, διατηρώντας απόλυτο σεβασμό προς τα δικαιώματα των πολιτών. 

Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο ρυθμιστικό πλαίσιο δράσης μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ αναφορικά με τους όρους και τις προδιαγραφές ανάπτυξης, χρήσης και εφαρμογής της τεχνητής νοημοσύνης.

Παρόλο που η τεχνητή νοημοσύνη έχει τη δυνατότητα να μεταμορφώσει τον τομέα της υγείας, βελτιώνοντας την πρόσβαση, και την ποιότητα της φροντίδας για εκατομμύρια ανθρώπους, υπάρχουν ακόμα ορισμένοι περιορισμοί και πεδία που χρήζουν βελτίωσης. 

Για παράδειγμα, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να επηρεαστούν από προκαταλήψεις λόγω μονομέρειας των δεδομένων στα οποία εκπαιδεύονται, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε ανακριβείς αποφάσεις. 

Για παράδειγμα, ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που εκπαιδεύεται σε ένα σύνολο ιατρικών δεδομένων που προέρχονται από γυναίκες μπορεί να είναι λιγότερο ακριβές στην έγκαιρη διάγνωση σε άνδρες ή αντίστροφα.
Χρέος των επιστημόνων είναι να συλλέγουν και να χρησιμοποιούν δεδομένα υψηλής ποιότητας για την εκπαίδευση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, τα οποία είναι αντιπροσωπευτικά του πληθυσμού που εξυπηρετούν. 

Αυτό σημαίνει εξασφάλιση της ποικιλομορφίας στα δεδομένα όσον αφορά το φύλο, τη φυλή, το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, την ηλικία, κτλ.
Επίσης, οι προγραμματιστές, θα πρέπει να είναι διαφανείς σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, συμπεριλαμβανομένων των αλγορίθμων που χρησιμοποιούνται και των δεδομένων με τα οποία εκπαιδεύονται.
Τέλος, οι χρήστες πρέπει να γνωρίζουν ότι η χρήση της τεχνολογίας στην ψυχική υγεία δεν αφορά την αντικατάσταση των θεραπευτών με σάρκα και οστά, αλλά την υποστήριξή τους.

Αν και απέχουμε από τη μετάβαση σε έναν κόσμο που θα κυριαρχείται από τη μηχανική νοημοσύνη, τα ζητήματα που προκύπτουν σχετίζονται με το πρόβλημα του ελέγχου, που αφορά στο τι κάνει η τεχνητή νοημοσύνη και στο τι κάνουμε εμείς με αυτήν και με τις ηθικές αξίες που πρέπει να εγγράψουμε στις μηχανές τεχνητής νοημοσύνης, που αφορά (και εξασφαλίζεται με) τον προγραμματισμό τους.
Τόσο η εμπειρία μου με το πια εξελιγμένα ρομπότ στον κόσμο, όσο και η πρόσφατη μελέτη του Στάνφορντ, διδάσκουν ότι η μηχανές τεχνητής νοημοσύνης όχι απλά έχουν φτάσει στο σημείο να μιμούνται τον άνθρωπο αλλά και να ενεργούν πιο συνεργατικά και αλτρουιστικά από εμάς τους ανθρώπους και να νοιάζονται για την ευημερία των ανθρωπίνων όντων!
Μην ξεχνάμε όμως ότι θα μπορούσαν να είχαν προγραμματίσει αλλιώς, θέμα επιλογής του κατασκευαστή/προγραμματιστή είναι!
Η τεχνητή νοημοσύνη άλλωστε, ένα υφαντό είναι, στο οποίο ο άνθρωπος διαλέγει το νήμα, τα χρώματα και το σχέδιο.

Γιατί η τεχνητή νοημοσύνη αγγίζει τον προαιώνιο φόβο του ανθρώπου μπροστά στο άγνωστο και το φόβο μήπως το δημιούργημα αυτονομηθεί και βλάψει τον δημιουργό ή ορθότερα τον κατασκευαστή του.
Εδώ έχω να πω ότι δεν πρέπει να φοβόμαστε τα ρομπότ ή την τεχνητή νοημοσύνη αλλά τους ανθρώπους που τα προγραμματίζουν και να θέσουμε ρυθμιστικό πλαίσιο ως κοινωνία για τη χρήση της νέας τεχνολογίας «επ΄αγαθώ» του συνόλου.
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι σαν ένα υφαντό. Ο άνθρωπος φτιάχνει το σχέδιο, τα χρώματα, το στημόνι και το υφάδι.
Εγώ είμαι πεπεισμένος ότι θα τα καταφέρουμε και ότι θα υπάρξουν τεράστια οφέλη στην υγεία, στην οικονομία και στην επιστήμη. 

Εάν το σκεφτείτε, στον κόσμο μας υπάρχουν δύο διαφορετικά είδη προβλημάτων. 

Το ένα είδος προκύπτει από αναποτελεσματικές τεχνολογίες και το άλλο προκύπτει από τις δικές μας ανθρώπινες αδυναμίες και λάθη σε διάφορα επίπεδα, βλέπε την τραγωδία στα Τέμπη. 

Και τα δυο λύνονται εάν υπάρξει μηχανική νοημοσύνη και εάν διασφαλίσουμε ότι θα εξυπηρετεί πάντα το κοινό καλό!

Οι πολιτικές σχετικά με τις ανάγκες της σύγχρονης ψυχικής υγείας στην χώρα μας είναι ελλιπείς, ειδικότερα στην επαρχία. 

Το στίγμα γύρω από την ψυχική υγεία είναι γεγονός και τα ταμπού διαιωνίζονται. 

Οι δομές ψυχικής υγείας, οικοτροφεία, στέγες υποστηριζόμενης διαβίωσης και κέντρα ημέρας είναι αριθμητικά ανεπαρκείς.

Παρόλα αυτά γίνονται προσπάθειες προς την σωστή κατεύθυνση. 

Οι πρόσφατες νομοθετικές πρωτοβουλίες για τη διοικητική μεταρρύθμιση και την αναδιαμόρφωση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, δείχνουν ότι δομείται ένα σύστημα που δεν θα είναι χαοτικό για τους λήπτες αυτών των υπηρεσιών και που θα βοηθήσει στην εξάλειψη της ντροπής σχετικά με το να ζητάς βοήθεια από έναν ειδικό.

Όμως, έχουμε ακόμα να δώσουμε πολλές και σκληρές μάχες για να διορθώσουμε πολλές σαθρές καταστάσεις και σκουριασμένες αντιλήψεις του παρελθόντος, άλλωστε δεν πάει καιρός από την πανδημία του κορονοϊού, που ξεκινήσαμε να μιλάμε ανοιχτά και περισσότερο για την ψυχική υγεία και την σπουδαιότητα της. 
 

Όλη η ζωή είναι μια μάχη που δεν τελειώνει ποτέ, ένας πόλεμος που κυριαρχεί και διαφεντεύει τα πάντα, κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας, ολόκληρη την πορεία μας. Το πώς πολεμάμε όμως είναι σημαντικό, γιατί αυτό καθορίζει την ποιότητα του ανθρώπου που είμαστε ή που θα γίνουμε.

Και αυτό, γιατί το 2015 που μιλούσα για τις καινοτόμες εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης, οι χρηματοδότες δεν μπορούσαν να αντιληφθούν καν τη δυναμική και τη σημασία αυτής της τεχνολογίας που είναι σήμερα στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου και αναπτύσσεται σε εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο με εφαρμογή σε πολλούς τομείς, περιλαμβανομένης της υγείας σωματικής και ψυχικής.

*Βιογραφικό:
Ο Αντώνιος Κ. Ντακανάλης (Antonios Dakanalis), καθηγητής και επικεφαλής ερευνητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο Μπικόκα του Μιλάνου, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Παβίας και μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ψυχικής Υγείας και της Ακαδημίας Ψηφιακής Ιατρικής. 
Το 2022 κατατάχθηκε για άλλη μία φορά ανάμεσα στους 50 καλύτερους επιστήμονες παγκοσμίως στον τομέα της ψυχικής υγείας και στους 10 καλύτερους παγκοσμίως στη χρήση νέων τεχνολογιών (τεχνητή νοημοσύνη, εικονική πραγματικότητα) στον τομέα της ψυχικής υγείας και ευεξίας (wellbeing).
Έχει διευθύνει το Διεπιστημονικό Κέντρο Νευροεπιστημών, Κλινικής Ψυχολογίας & Ψυχιατρικής, το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Ψηφιακής Υγείας, το Εθνικό Κέντρο Αριστείας για τη θεραπεία διατροφικών διαταραχών και τη διαχείριση βάρους και πολλά χρηματοδοτούμενα ερευνητικά και κλινικά προγραμμάτα σε συνεργασία με κορυφαία πανεπιστήμια περιλαμβανομένων των Yale και Oxford.
Έχει πολυετή εμπειρία ως επιστημονικά υπεύθυνος κλινικών και μονάδων ψυχικής υγείας, όπου και εφάρμοσε επιτυχώς τη χρήση νέων τεχνολογιών, online υπηρεσιών και θεραπειών εξειδικευμένης και εξατομικευμένης διεπιστημονικής προσέγγισης, καθώς και ως ακαδημαϊκός ή επιστημονικός συντονιστής μεταπτυχιακών σπουδών σε θέματα ψυχικής υγείας εφήβων και ενήλικων και πρωτοπόρων προγραμμάτων προάσπισης της ψυχικής υγείας και ευημερίας στο χώρο της εκπαίδευσης και το σύγχρονο επιχειρείν. 
Έχει τιμηθεί με περισσότερα από 50 τοπικά, εθνικά και διεθνή βραβεία για το πλούσιο κλινικό, διδακτικό, επιστημονικό και συγγραφικό του έργο, το οποίο περιλαμβάνει περισσότερες από 230 δημοσιεύσεις στα πιο έγκριτα επιστημονικά περιοδικά  (π.χ.  Lancet Psychiatry και Nature Reviews Disease Primers), εγκυκλοπαίδειες και εγχειρίδια ψυχικής υγείας, με δείκτη (υψηλής) επιστημονικής ποιότητας h-index (google scholar): > 46. 
Συγκαταλέγεται στο 2% των περισσότερο διαδραστικών επιστημόνων με βάση τις αξιολογήσεις του Harvard και στη διεθνή έκδοση για την ιατρική φροντίδα Who’s Who. 
Είναι μέλος περιφερειακών, εθνικών και διεθνών επιστημονικών επιτροπών που καθορίζουν κατευθυντήριες οδηγίες σε θέματα ψυχικής υγείας, ψυχοθεραπείας, εργασιακής ευημερίας (workplace wellbeing), διατροφικής ψυχιατρικής, ψυχιατρικής του τρόπου ζωής (lifestyle psychiatry) και longevity.
Ενδιαφέρεται για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με αναπηρίες, χρόνια νοσήματα και ψυχολογικές δυσκολίες και προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες σε δημοσίους και ιδιωτικούς φορείς σχετικά με την πρόληψη και αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών και την προαγωγή της ψυχικής υγείας και ευεξίας.
Ζει στο Μιλάνο και στην Αθήνα, συμμετέχει ενεργά σε ανθρωπιστικές και ιατρικές αποστολές στην Αφρική και είναι εμπνευστής εκστρατειών για την καταπολέμηση της  βίας και την αποστιγματοποίηση της ψυχικής νόσου